A opinión dos anarquistas españois decimonónicos acerca do Estado a través da súa prensa - Ensaio de Joaquín Beltrán Dengra

Joaquín Beltrán, catalán nascido en Cornellá e doctor en Historia Contemporanea e investigador, con varios ensaios publicados sobre o anarquismo catalán, o chamado terrorismo anarquista de finais do XIX e inícios do século XX, o movemento obreiro baixo o franquismo e tamén sobre as relacións históricas entre o Estado español e México durante a Revolución Mexicana, púxose en contacto con nós para perguntarnos se estabamos por publicar este seu ensaio, ao que nós acedimos gostosas, e tras a súa traducción ao galego (co seu consentimento) colamos á íntegra este moi interesante estudo:

Introducción

A labor deste artigo é ilustrar o parecer dos libertarios españois sobre o Estado, a través da súa prensa. Preocupados pola periclitación do seu discurso, concluímos retomálo a través dos seus xornais e examinalo dende a súa posición central: o Estado, para saber se o seu parecer aínda é vixente. E para iso temos en conta a opinión de pensadores postmodernos como Foucault e Deleuze.

Apoiámonos na prensa anarquista de finais do século XIX e principios do século XX sacada do Internationaal Instituut Sociale Geschiedenis de Amsterdam para dilucidar o xuízo dos anarquistas españois, a través da súa prensa, sobre o Estado.

Finalmente, esbozamos o xuízo de pensadores postmodernistas, como Foucault e Deleuze para saber se o discurso antiestadista serve no mundo postmoderno que nos atopamos e que é unha prolongación do discurso anarquista decimonónico.

Crítica dos ácratas españois ao Estado

Para os libertarios españois o Estado tiña un carácter de clase, e non era máis que o aparato armado e administrativo que exercía os intereses da clase social dominante.

O xornal El Rebelde(1) expresábase así:

Contra o que moitos cren aínda, a lei nunca foi necesaria porque non respondeu a unha necesidade sentida por todos, si en cambio por uns cantos que nela viron un arma e ao mesmo tempo un escudo para continuar impunemente despoxando e dilapidando o produto do constante traballo dos que dende un principio se viron xa sometidos ao xugo esclavizador da miseria.
A lei, pois, é o froito da aberración e do crime [...]

O noticiero El Grito del Pueblo(2) expresábase deste xeito ao respecto:

[...] pero esta necesidade non se fai sentir máis que para os que posúen algo, e que teñen necesidade dunha forza para gardar isto -da que se apoderaron- das reclamacións daqueles aos cales desposuíron. Pero o traballador que non ten que gardar nada, pasaríase doadamente sen todo ese boato, sendo el o único en sufragar os gastos da súa conservación, non soamente sen sacar algún proveito, senón que está instituído máis que para aprisionalo se dá sinais de reclamación. Se se declarasen en folga, o exército e a policía están alí para facelos respectar a liberdade do traballo; se despois dunha gran tempada sen traballo rexeitados nos talleres e arrastrados pola fame toman un pan con que saciarse, a Maxistratura está alí para informalo de que no medio de tanta abundancia que o traballador mesmo creou, este ten a liberdade de morrer de fame; pero que ante todo, debe de respectar a propiedade; e cando en tristes días en que a miseria é xeral, e arrastrados pola necesidade saen en masa á rúa, é cando estas institucións sociais, se levantan diante deles para impedir calquera exceso. É preciso, polo tanto, destruílas e gardarse moi ben de voltar a construílas

A Idea Libre(3) asevera o seguinte respecto ao Estado:

Non hai que darlle voltas. A lei é e foi sempre a expresión da vontade fundada na conveniencia dos que mandan. A lóxica vai máis lonxe aínda. Se a lei preceptuou como xusto o que prexudicaba aos sometidos, se estes dominan un día por un esforzo revolucionario lexislan tédeo por seguro acontecerán [...], darán nova forma á iniquidade: nese suposto xa pode lamentarse o provir de futuras vítimas

Ao mesmo tempo, para os ácratas españois, que se expresaban a través dos seus xornais, o Estado era tiranía, opresión; e restrinxe a liberdade humana.

Así se le no Germinal(4):

Ela [a autoridade] é a perturbación da orde, é o sustento da opresión e a tiranía; ela é a que persegue honrados cidadáns que defenden ideas nobres e xenerosas.

En El Productor(5) achamos a seguinte reflexión:

O Estado, representante do principio de autoridade, non pode existir sen que os individuos a el supeditados abdiquen unha parte máis ou menos grande da súa liberdade, e só a cambio desta abdicación promete aquel facernos felices; e neste punto conciben, así o Estado máis absolutista como o máis radical

En La Anarquía(6) tamén se opina o mesmo, dicindo que:

A miña lóxica demóstrame que todo goberno é tiranía, que toda autoridade é un dique que se opón á liberdade

E é que como sostén Aníbal D'Auria (2008: 16) a teoría anarquista da xustiza non é unha versión xusnaturalista senón unha concepción que imposibilita calquera asociación entre dereito e xustiza, xa que para eles a xustiza era ausencia de dereito positivo, é dicir, ausencia do Estado.

Reiterando no dito, José Casasola (7) di que o Estado é represor para cos oprimidos porque oprime o seu espírito de rebeldía impedindo a construción dunha sociedade equitativa.

Este pensador anarquista asegura que o Estado nunca favoreceu o progreso social; antes ben, entorpeceuno grazas aos seus exércitos e corpos de mercenarios para perseguir aos que sustentan ideas xenerosas.

José Casasola repite o que dixemos: que o Estado é a expresión da loita de clases e que está a disposición dos atesourados, dos opresores:

O Estado, fiel depositario e gardados das prerrogativas das clases cuxos intereses representa e defende opúxose, empregando todos os medios de resistencia de que dispón, que como é sabido non son poucos, consistentes en cárceres, presidios, deportacións, etc., e nos tempos que corremos xa sabedes os viles procedementos que os axentes dos gobernos poñen en práctica para fraguar complots e simular explosións de petardos, co fin de ter un pretexto para perseguir e asustar os homes que profesan o ideal que simboliza a emancipación integral da humanidade. [...] Sendo a misión do Estado garantir os intereses das clases directoras, chámense gobernantes ou burguesas, fundados na explotación do pobo, mediante as centenares de leis que rexen a vida social feitas no seu favor, non sería suma candidez esperar de semellante organismo nada que signifique reciprocidade de dereitos e deberes, igualdade ou fusión de clases nunha soa, de homes dignos e libres?

Tamén sinala que o Estado non distribúe xustiza, e que esta só existe nas sociedades que se apoian mutuamente:

Nas sociedades rexidas autoritariamente o equilibrio social, como corolario obrigado dunha orde de cousas que tivese por norma a xustiza, non existiu xamais nin poderá existir, porque lexislación e autoridade encargada de executala, implican necesariamente dominio, é dicir, tiranía, e onde hai dominio hai dominadores e dominados, tiranos e tiranizados, posuidores e desposuídos, e por consecuencia, explotadores e explotados¸ pola contra, onde hai igualdade de condicións non é necesaria ningunha lei que garanta o que virtual e implicitamente pola igualdade mesma queda garantido, a saber: o perfecto dereito ao gozo de todo o que serve para conservar, enaltecer e embelecer a vida en xusta reciprocidade da nosa cooperación para producir o concernente a conservala, enaltecela e embelecela

Aduce que hai os que pensan que o Estado é unha creación divina e que así xustifican o capitalismo:

Hai quen aceptando a priori a existencia dun Deus persoal, separado e á parte do mundo obxectivo, autor e creador de todas as cousas, proclama que o Estado como todo o creado é obra dese Deus, que ser certa tal doutrina, habería que declararse o tirano máis abominable de todos os tiranos, pois que se tería compracido en crear a sabendas, xa que para el nada hai oculto, unha institución que, así nos tempos antigos como nos presentes, foi a causa de todas as hecatombes que ensanguentaron a superficie deste miserable planeta que nos serve de morada. As guerras antigas e modernas entre pobos irmáns, entre homes, que non se inferiron nin a máis pequena ofensa persoal entre semellantes que nin sequera se coñecen, por quen foron fomentadas senón polo Estado para satisfacer bastardas ambicións de dominación, de orgullo e de lucro? […]. E se a estas vítimas sacrificadas directamente polo Estado nas guerras, se agregan as que produce a explotación nas fábricas, nos campos, nas minas e en todo lugar en que o home traballa en condicións detestables para satisfacer a cobiza do capitalismo, amparado e defendido pola legalidade do Estado, a cifra resulta aterradora, e máis se se ten en conta o sumando considerable que achega a miseria

Tamén afirma que hai os que lle dan unha explicación materialista, isto é: que é creación dun estadista para apartar o ser humano do estado natural:

Outros, apartándose desta orixe ultraterrea, supoñen que o Estado é obra dos homes, e nisto si que non equivócanse, só que as súas conclusións están en desacordo coas investigacións da moderna socioloxía. O filósofo Hobbes parte do principio de que a guerra máis encarnizada era o estado natural dos homes primitivos, e que estes, para librarse de semellante praga e poder afianzar a súa seguridade e liberdade persoais que estaban a mercé dos máis astutos e fortes, conviñeron en fundar a sociedade civil, nomeándose directores que dirimisen as súas cuestións lográndose por este medio a paz e prosperidade social. O erro desta teoría estriba en considerar se non está dirixida por alguén que asuma en si a facultade de sinalar cada home a órbita que lle é permitido moverse co fin de non perturbar o movemento dos demais, teoría que se opón aos nosos días á concepción anarquista dunha sociedade sen goberno

Resumindo, para José Casasola nun primeiro momento, e nas sociedades primitivas, non existía Estado: este xurdiu xunto coa opresión cando finalizou a etapa en que imperaba o apoio mutuo:

Nesta remota época prehistórica os homes estaban agrupados en familias que formaron tribos e sucesivamente en grupos de tribos que practicaban o traballo en común, participando todos por igual dos seus beneficios; pero este relativo benestar que abondaba a satisfacer as rudimentarias necesidades, aínda non moi desenvolvidas, do home da idade de bronce, non tardou en verse trastornado polas acometidas invasións doutras tribos lacazanas que entregadas á ruda tarefa da caza e carecendo de hábitos de traballo, caeron sobre as tribos de traballadores de vida sedentaria e pacífica e sometéronos a escravitude, obrigándoos a traballar para eles. Para consolidar semellante estado de violencia e rapina e co fin de vixiar constantemente os sometidos, nomeáronse xefes e bandas de mercenarios que vivían á conta dos traballadores, e cantas veces eran sometidos, poñendo en práctica os medios máis atroces que lles suxería a súa máis refinada crueldade.

Velaquí a primeira aparición do Estado, personificado naqueles brutais dominadores que fuxindo do traballo botaron os alicerces dunha institución que chegou aos nosos brutais días máis ou menos modificada e perfeccionada en razón do progreso dos tempos no que afecta á forma, pero conservando no fondo o carácter orixinario de opresión e tiranía que fixo posible a súa existencia

Finaliza coa argumentación de que na actualidade o Estado bendice a sociedade desigual e opresora:

Aínda podería obxectársenos que o estado moderno se funda na lei igual para todos feita polos representantes do pobo en virtude do sufraxio universal; pero xa sabemos que eses representantes do pobo o son por virtude do pucherazo electoral, e que na súa gran maioría se compoñen de privilexiados e aventureiros que teñen especial coidado de facer as leis en todo rigor, sempre que esas leis teñan por obxecto recoñecer e defender o principio de autoridade e a propiedade privada da terra e dos instrumentos de traballo, serán inxustas, como baseándose na usurpación de funcións políticas e económicas que non poden delegarse sopena de quedar desposuído dos que constitúe o complemento da nosa personalidade.

E é que como sostén Francis Dupuis-Deri (2007: 19) a coerción é sinónima de violencia, e toda a autoridade é coercitiva.

Anselmo Lorenzo (8) di que o Estado é autoritario e que non se extrae nada bo del:

A preocupación autoritaria, a acción do poder: aí radica a orixe do mal que todos lamentamos, burgueses e traballadores, nós con farto máis motivo, e preciso é arrancar de raíz esa funesta preocupación político-autoritaria que leva a todo o que non é anarquista a pedir a ese mesmo Estado, a ese mesmo poder, que o olmo dea peras, ou o que é o mesmo, que causas malas dean resultados bos

Para este anarquista, é necesario destruír o Estado e todo órgano político:

Estado monárquico, Estado republicano, Estado burgués obreiro, todo é o mesmo; en todas e en cada unha desas formas autoritarias encárnase o despotismo de arriba e a escravitude de abaixo, e polo tanto é preciso saír da evolución que segundo as teorías oportunistas vaia preparando reformas paulatinas que consuman xeracións na opresión e a miseria, senón no período plenamente revolucionario; pero para isto preciso é destruír o Estado e todo o organismo político

E é que como di Aníbal D'Auria (2008: 16 e 18) o anarquismo ataca o Estado porque a súa idea de xustiza é oposto a todo dereito positivo. E que para os ácratas o dereito ou o Estado é coacción física, superstición e violencia.

Recapitulamos cos argumentos de Ricardo Mella (9) cando pensa que:

A tiranía do Estado sempre produciu os mesmos lamentables efectos, traducíndose nunha encadenación infinita de despoxos arbitrarios e onerosidades abominables. -Os homes e as clases que dan vida e que viven da monopolización do Estado, exercen sen escrúpulos de conciencia todo xénero de inxustizas legais, sancionando e promulgando caprichosamente leis, códigos e constitucións que fagan posible as súas felonías e desaforos. Vinculada neles toda a forza do poder social pola acción centralizadora do Estado, de cuxos magnos resortes dispoñen a pracer as clases directoras, todo lles é posible aos de arriba en prexuízo evidente dos de abaixo. - Por iso, precisamente por iso, xamais o Estado contribuirá co seu poder e omnipotencia a producir a emancipación dos desherdados.
[...] O Estado é a sociedade organizada oficialmente para defender os intereses dos grandes propietarios e fomentar por medio da forza o influxo e poderío dos potentados e nobres: é unha forza formidable. Realmente o Estado é un poder avasalador e despótico que infunde medo, e o que infunde pavor, o que aniquila e aterra, claro está que debe ser nocivo para a saúde social. Isto é indubidable
[...] Malo que malia os demócratas mediocres, a acción disolvente que o Estado exerce sobre a sociedade, xamais se trocará en acción benéfica; como non procuren os pobos a súa derrogación definitiva, sempre serán escravos xa que ata o presente momento histórico, a forza do poder social organizado, só ten tendido a secularizar o poderío e prepotencia das clases elevadas, a cuxo servizo están adscritas con rendido servilismo os que explotan a gobernación das nacións. Por algo dixo a sabedoría moderna que a medida que decrece o poder avasalador do Estado, aumenta a felicidade dos pobos e que o súmmum da liberdade e prosperidade da raza humana, chegará, precisa e indefectiblemente, cando o poder do Estado sexa reducido ao que en toda operación matemática, representa un cero á esquerda
[...] porque o Estado non significa outra cousa que o soporte formidable en que se apoian os privilexiados para eternizar o odioso imperio da súa dominación inexplicable, o mortífero cerco de ferro en que a explotación ten constantemente asediados os augustos fillos do traballo
[...] Procurar a derrogación do Estado polos incorrixibles defectos de que adoece, xa que só criadeiro de infamias e atropelos supón, é traballar en pro da xustiza, en afanarse nobremente en levantar, con sas enervaciones, o abatido espírito dos homes para que se purifiquen e rexeneren combatendo pola causa augusta da súa emancipación
[...] El Estado autoritario ten vido sendo ata o día o compracente patrocinador de todo despoxo, forza será que a partir deste momento deixe o seu posto ao socialismo para que este estado novísimo, moralizador e liberador coa súa xustiza incorruptible e moralizadora poña fin á era azarosa e arbitraria do autoritarismo absorbente que tantas inxustizas, despoxos, aleivosías e bandolerismos perpetrou en ben e para saciar a omnímoda avaricia e bandoleirismo perpetrou en ben e para saciar a omnímoda avaricia das clases dominadoras

Outra mirada do Estado para ver a opresión do poder actual na sociedade postmoderna

Foucault, interesado nunha reconceptualización do poder que supere a súa concepción xurídico-negativa e que intente a súa formulación positiva como tecnoloxía do poder que encarna a sociedade occidental contemporánea xulga que este se desenvolveu a partir da disciplina e a educación como tecnoloxías que están dirixidas ao control dos individuos e do achado do concepto de poboación como tecnoloxía orientada ao control colectivo e social.

A disciplina, entendida como o mecanismo do poder polo cal alcanzamos a controlar, no corpo social, ata os elementos máis tenues dos átomos sociais, ou sexa, os individuos, estes se os vixiamos controlamos a súa conduta, o seu comportamento, as súas aptitudes, encontramos a concreción na praxe dunha educación disciplinada nas notas cuantitativas, os exames, os concursos, etc. (Ferrer, 1985: 31).

Por último, este pensador entende que na tecnoloxía de poboacións, a sociedade disciplinaria complétase nunha didáctica na que o poder non se exerce simplemente sobre os individuos entendidos como suxeitos-súbditos, senón que se descobre naquilo sobre o que se exerce o poder, o cal quere dicir un grupo de seres vivos que son atravesados, comandados, rexidos por procesos biolóxicos (Ferrer, 1985: 32).

Desta forma, o poder faise materialista, deixa de ser esencialmente xurídico, e agora debe lidar con esas cousas reais que son o corpo e a vida.

Deleuze, articula a súa reflexión ao constatar que estamos nunha crise xeneralizada de todos os lugares de encerro: prisión, hospital, fábrica, escola, familia (Ferrer, 1985: 18, t. II). E que da linguaxe analóxica que lles é común pasamos, nas sociedades de control, a unha linguaxe numérica.

Este pensador, tamén caracteriza ás novas sociedades de control como o lugar onde, a diferenza das sociedades disciplinarias, nunca remata nada. E que nas sociedades de control, a dominación é un contínuum que corresponde a unha mutación fundamental do capitalismo contemporáneo actual

Conclusións

Pensamos que o Estado, para os anarquistas decimonónicos, é autoridade, forza, despregamento ostentoso e fachendoso do poder: é o violador legal da vontade dos de abaixo e a negación permanente de toda liberdade.

Como indagación superficial da sociedade presente, que é postmoderna, hai que dicir que, segundo Foucault e Deleuze, o Estado non se pode analizar fóra da microfísica do poder. E que este, exercido polo Estado, é un efecto de conxunto onde xoga un papel importante as relacións de poder, pois o Estado non é unha fonte autónoma de poder, xa que está en todas as partes: é unha rede de relacións de poder.

Bibliografía citada

D’AURIA, A., (2008) “Ciencia del derecho y crítica del Estado: Kelsen y los anarquistas” en Academia. Revista de enseñanza del Derecho, Año 6, número 12, pp. 9-21

DUPIS_DERI, F., (2007) L’anarchies dans la philosophie politique. Réflexions anarchists sur la typologie traditionnelle des régimes politiques, Québec

Ferrer, Ch (compilador), (1985) El lenguaje libertario, Montevideo, Piedra Libre, II t.

Notas:
1 1908, número 21
2 1886, número 1
3 1894-9, número 25
4 1904, número 8
5 1887, número 24
6 1890, número 226
7 Almanaque de la revista Blanca para 1903
8 Almanaque de la revista Blanca para 1903
9 Almanaque de la revista Blanca para 1903
Leer más...

Livro: “Libertárias na América do Sul. De A à Z” de Cristina Guzzo livre para descarga em pdf.

Oferecemos a possibilidade de descarga debalde (acá) deste moi interesante livro (em castelám) que nos facilitarom desde a ANA.

Vanina Escales na sua apresentaçom aponta a que "Estas mulheres de finais do XIX e começos do XX atoparam no anarquismo umha série de consignas emancipatórias que fariam suas: os argumentos da sua libertaçom. E forom anarquistas a pesar dos anarquistas", e além fai um recodatório da polémica em 1935 entre "Marianet" R. Vázquez, secretário da CNT catalana, e Lucía Sánchez Saornil, poeta anarquista, quando querendo dar-lhe a razom a esta no feito de que havia homes moi tiranos nas suas casas, engadiu um seu "pero" ao dizer que “se bem poidera ser certo que os homes nom tratam ás mulheres como iguais, é moi humano querer aferrarse aos privilégios. Nom se pode esperar que os homes renunciem aos seus privilégios voluntariamente, do mesmo jeito que nom se aguarda que a burguesia ceda voluntariamente o seu poder ao proletariado”; a resposta de Lucía fora “será ‘moi humano’ que o home deseje conservar a sua hegemonia, pero nom será anarquista”.

Reproduzimos o prólogo da autora, Cristina Guzzo:

Operárias, camponesas, professoras, imigrantes, profissionais, poetas, analfabetas, todas militantes, as mulheres anarquistas foram esquecidas por quase cem anos, pola historiografia em geral, e ainda por seus próprios companheiros. Pouco a pouco, sob o interesse acadêmico polos estudos da mulher a partir da década de 1960, foi emergindo a rede anarcofeminista que brilhou com luz própria na América do Sul desde o final do século XIX. Este trabalho buscou recuperar a memória dessas ilustres desconhecidas, salvo contadas exceçons, que se dedicaram de corpo e alma à luta por sua dignidade feminina dentro do pensamento anarquista, umha luta realizada de forma organizada através do movimento, mas pondo sua ênfase nas reivindicaçons específicas de seu gênero.

Com a entrada da América do Sul no mercado internacional de trabalho, como produtora de matérias primas em grande escala, complementar ao desenvolvimento industrial em seu apogeu, se incorporará massivamente a mão de obra que inclui agora a mulher. No Brasil, Argentina, Chile, Bolívia e países vizinhos a instalaçom de linhas ferroviárias cria a infraestrutura necessária para transladar aos portos os frutos da terra. Milhares de nativos e imigrantes constituirám a força de trabalho que põe em movimento a maquinaria capitalista cujo crescimento vertiginoso atrai e aglutina a mais e mais trabalhadores, incluindo mulheres e crianças. Ao redor das fábricas, portos e estaçons ferroviárias florescem os bairros operários com suas pocilgas, casas de pensom, moradas, onde a mulher será protagonista. No lar da nova família operária o poderio masculino tradicional entra em crise.

Em Buenos Aires, São Paulo, Rosário, agora grandes urbes industriais, se lança a luta anarquista, chegada com a imigraçom europeia. Nativos e estrangeiros aderem à “Ideia” da liberdade e empreendem sua militância com a abertura de sindicatos, jornais, bibliotecas, centros culturais, escolas livres e fazem explodir a greve contra as patronais. Assim como na Europa e Estados Unidos, surge também aqui a acçom combativa da mulher durante essas lutas sociais.

Seguindo o exemplo da communard¹ anarquista Louise Michel e o discurso feminista da estadunidense Emma Goldman, um punhado de valentes moças trabalhadoras dam início na década de 1890 ao anarcofeminismo ao redor da regiom do Prata. Sobressaem entre elas os nomes de Virginia Bolten, Teresa Marchisio, María Collazo, no roteiro anarquista composto por Rosário, Buenos Aires, La Plata e Montevideo. Logo se repetirá essa realidade entre Rio, São Paulo e o porto de Santos, entre Santiago do Chile e o porto de Valparaíso, nas salgadeiras de Iquique, entre Lima e El Callao, no mercado de La Paz. As organizaçons anarcofeministas se expandem como anéis na água, tocando em suas margens, entram em contato umhas com as outras por mensagens escritas, as viagens, os congressos. Se descobre entom o trabalho apaixonante destas mulheres ao longo de um século que temos tratado de recuperar.

O desafio para um Dicionário anarcofeminista da regiom tem sido a escassez de documentos sobre essas militantes já falecidas, o que determina muitas vezes a ausência de datas. Muito tem contribuído o relato oral de descendentes e companheiros que com entusiasmo e desinteresse tem oferecido todo o material de suas recordaçons. A imprensa da época, em especial a feminina, aponta as pistas para a continuaçom de suas vidas, e utilizando-se, além disso, dos trabalhos de investigaçom já realizados sobre a reconstituiçom do trabalho feminino dentro do anarquismo se tem tratado de completar esta memória. Se agradece entom especialmente o apoio recebido do autor boliviano Huáscar Rodríguez García, recuperador da memória libertária, assim também como a colaboraçom incansável que de Montevideo ofereceu Pascual Muñoz.

Um agradecimento caloroso às pessoas da FLA, que sob a orientaçom de Marina Barsuk ofereceu seu arquivo, dados, localizaçons, fazendo possível a concretizaçom do dicionário. E um agradecimento imenso e substancial às históricas militantes da Biblioteca Popular José Ingenieros, que estando já na casa dos oitenta anos deram seu testemunho desinteressado e entusiasta para a realizaçom desta memória.

Cristina Guzzo

-------------------
[1] Communard era a denominaçom dos membros e apoiadores da Comuna de Paris em 1871

Para fazer o download do livro clique aqui
Leer más...

Hoxe 25 agosto - 70 aniversario da Liberación de París das mans dos nazis, con a entrada da 9ª Compañía da División Leclerc, "La Nueve”.

Colamos (e traducimos) da web Apoyo Mutuo:

A 9ª Compañía da 2ª División Blindada de Leclerc, coñecida como "La Nueve" ou "La Española" contaba entre as súas filas con 150 soldados procedentes da España republicana, exiliados trala Guerra, cuxa historia foi durante moito tempo deliberadamente esquecida. Entre eles había anarquistas ex-membros da columna de Durruti, socialistas e republicanos moderados que, sobre todo, compartían o seu carácter antifascista.

Trala vitoria do bando fascista en España, centos de miles de persoas cruzan a fronteira francesa, pero estes refuxiados non son ben recibidos: o Goberno francés reclúeos nas praias do Mediterráneo, abandonándoos en "campos" rodeados de valas e fortemente vixiados. Moitos destes españois manifestan a súa disposición a empuñar as armas contra o nazismo, pero o seu ofrecimiento non interesa aos xenerais franceses, que lles desprezan e refírense a eles como "o exército das alpargatas". O único sitio no que terán cabida é a Lexión Estranxeira.

Trala derrota francesa en xuño de 1940, a Francia de Vichy, co mariscal Pétain á fronte, convértese en colaboradora do III Reich, e a situación dos refuxiados españois empeora, encerrados en campos de concentración ou repatriados á España franquista, moitos se enrolaron nas filas da resistencia antinazi, alineándose coas tropas da Francia "libre". Desde Londres, De Gaulle fai un chamamento a manter o combate; con Francia ocupada e cun Goberno colaboracionista cos nazis, atopa nas colonias o lugar desde o que organizar a resistencia: ao norte de África chegaran refuxiados de distintos países, entre eles tamén españois, que pasarán por campos de traballo no Sáhara e terminarán loitando na Lexión ou no Corpo de África, ambos do Exército francés.

As tropas francesas das colonias deben decidir si manterse xunto ao Goberno colaboracionista de Vichy ou unirse aos aliados. O desembarco de tropas norteamericanas no norte de África forzará a decisión en favor daqueles. A partir deste momento crearanse dúas seccións do exército francés, as tropas do xeneral Giraud, do que fora o exército de África e máis próximo a Pétain, e as tropas de Leclerc, xa veteranas da Francia Libre. Mentres os primeiros desprezaban aos españois como "roxos" ou revolucionarios, e dicíanlles que non estaban alí para facer a revolución, os segundos valoraban o feito de que loitasen na Guerra Civil e, ao ser tropas que estiveran loitando contra os alemáns, fixo que os españois abandonasen a Lexión ou o Corpo Franco e se incorporarsen á División de Leclerc, oficialmente 2ª División Blindada, na 9ª Compañía, coñecida como "La Nueve" ou "La Española".

En outubro de 1943 vai chegando a Marrocos todo tipo de fornezo armamentístico de Estados Unidos para prover á División de Leclerc. Como exemplo da presenza de españois na división, son os nomes cos que bautizaron aos blindados: "Gernica", "Guadalajara", "Teruel", "Brunete".

En abril de 1944 os 15.000 homes da 2ª División saen de Casablanca co fin de desembarcar en Francia: é un exército atípico, formado por voluntarios españois, gregos, italianos, polacos, que non defendían unha bandeira, senón un ideal. Tras desembarcar en Francia, as ordes para as tropas aliadas son rodear aos alemáns, pero De Gaulle antepoñía a liberación de París, polo que ordenou a Leclerc que a súa división se dirixira á cidade e que chegasen antes que os americanos.

Pese a que estaba previsto que fose o exército estadounidense o que "liberase" París, foi un dos mandos de "La Nueve" quen decidiu dirixirse directamente á capital francesa para apoiar o chamamento da Resistencia de París á poboación ante a proximidade das tropas aliadas.

Finalmente, o 24 de agosto de 1944, "La Nueve" entrou en París. O día 26 desfilarían polos Campos Elíseos escoltando a De Gaulle. Pero aínda quedaba moito para o fin da guerra e poucos foron os españois que sobreviviron. Ademais, as súas esperanzas de ver derrocado o fascismo en España perdéronse co comezo da Guerra Fría, converténdose o réxime franquista en aliado das "democracias occidentais".

O esquecemento sufrido por estes homes foi promovido desde un primeiro momento: a prensa, os "aliados", os novos gobernantes, o novo líder De Gaulle, no seu discurso sobre a liberación de Francia alcanzada "grazas ao pobo francés"... Todos obviaran o sacrificio voluntario e consciente dos centenares de miles de partisanos antifascistas, guerrilleiros, exiliados, tropas negras e coloniais... nun esbozo cedo do que, de aí en diante, ía entenderse por "mundo libre".
Leer más...

[Reino Unido] Entrevista Stuart Christie, o jovem anarquista britânico de 18 anos que quigera assassinar Franco

Em 1964 um jovem anarquista, Stuart Christie, foi preso em Madrid por participar dum plano para assassinar o general Francisco Franco e por fim a quase três décadas de regime militar. Meio século depois Christie relatou a Mike Lanchin, do programa Witness, "Testemunhos", da BBC, por quê acabou participando no complô que mudou sua vida. Aclarar que Christie declara que "ainda sou anarquista"(informaçom facilitada pela ANA):

Stuart Christie, de 18 anos, chegara à capital espanhola com umha mochila cheia de explosivos, procedente de London. Digeram-lhe que devia ir às oficinas da American Express para receber instruçons.

"Cheguei em Madri, fui tomar um café na “Puerta del Sol”, e logo caminhei para as oficinas da American Express. Quando entrei vi ao menos quatro ou cinco homens com óculos escuros e lembro que pensei que devia ter cuidado", recorda Christie.

"Fui à oficina e apresentei meu passaporte à moça no balcom e quando ia pegar o documento, foi detida pelos seus superiores que interceptaram a carta com instruçons. Nesse momento soube que caera numha trampa".

Christie saiu à rua e tentou fugir. "De repente eu me vi contra umha parede e algemado. Disse: 'sou um cidadám britânico, sou turista', mas eles responderam 'és um terrorista e virá conosco'. A boca secou, toda a saliva desapareceu e me senti com um papagaio em umha jaula”.

"Tínhamos entre 16 e 22 anos"

Como Christie havia chegado a participar no plano?

Meses antes, em London, o jovem entrara em contacto com membros dum grupo clandestino de anarquistas, formado por exilados espanhois que se opunham implacavelmente a Franco.

"Havia muita camaradagem no grupo. Discutíamos sobre política, bebíamos, cantávamos, como se pode esperar de jovens. Todos tínhamos entre 16 e 22 anos".

Os exilados seguiam ávidamente os eventos no território espanhol, onde o regime respondia com crescente repressom a seus opositores.

"Me pediram que fosse à casa dum dos membros do grupo. Ali fomos a um quarto na parte traseira da casa e me disseram: 'algo sucede, estarias disposto a viajar no final do mês?'".

"Nom perguntei que devia fazer especificamente, mas sabia que seria algum trabalho de mensageiro. Supus que se trataria de armas ou explosivos. Me senti entusiasmado de passar à acçom finalmente, em lugar de simplesmente esperar".

Christie disse a seus amigos que ia trabalhar em vinhas no sul da França durante o verão e viajou de London a Paris. Ali um contato lhe deu vários pacotes com explosivos e afirmou que devia entregá-los a um indivíduo na Espanha.

"Me disse que quando encontrasse o contacto na Espanha devia usar um lenço como se tivesse umha atadura na mão. Alguém se aproximaria para dizer-me 'como está, dói?".

"Eu deveria dizer 'não dói'. E se me falassem deveria responder 'sou alemám', entregar os pacotes e regressar à França".

"Banhado em suor"

Antes de chegar a Espanha Christie decidiu tirar os explosivos de sua mochila e escondê-los. Prendeu-os em seu corpo com fita adesiva e em pleno verão colocou por cima um suéter grosso de lã que lhe tecira sua avó.

"Estava banhado em suor e além disso o carro parou várias vezes, por isso tive que descer e empurrá-lo. Com o suor a fita adesiva afrouxou e eu sentia como os explosivos me deslizavam. Havia agentes de trânsito na rua e temi que o pacote acabasse nos pés de um polícia e me descobrissem".

Nom foram os explosivos os que delataram Christie. A polícia secreta de Franco se infiltrara nos grupos de exilados em Paris e London e sabiam do complô.

"Após me prenderem, levaram o carro para a sede do organismo de segurança. Começaram a interrogar-me e nom encontraram nada ao princípio, mas quando inspecionaram meu saco de dormir viram os explosivos. Sabiam exactamente o quê buscavam e ademais já tinham a carta com instruçons em seu poder".

"Ainda sou anarquista"

Christie foi declarado culpado de terrorismo e condenado a 20 anos de prisom, mas foi liberado após três anos e meio, em setembro de 1967.

Vive no sul da Inglaterra, onde tem umha imprensa e ainda participa em política.

Quê sente 50 anos depois?

"Ainda sou um anarquista e nom vejo como isto possa mudar no futuro. No mais, o tempo que passei na prisom fortaleceram e consolidaram minhas ideias".

"Minha avó me disse, nom podes ir pela vida sendo um espectador, deves ser responsável por tuas acçons. Esse sentido de responsabilidade foi o que me levou a envolver-me na resistência antifranquista".

"Senti que nom tinha alternativa".

Fonte: BBC (acá em castelám)
Leer más...

O movimento autónomo ourensán nos anos 90

Un asiduo letor de Abordaxe, achegounos esta interesantísima reportaxe sobre o movimento autónomo ourensán dos anos 90.



Casa da xuventude, CSO Fogar Infantil, Anarquía popular, Colectivo Trapo Negro, Komando Estrela Galiza, Asembleia de Okupas de Ourense.
Leer más...

[Peru] Documentário: Andes Libertários: Anarquismo no Peru

Apresentaçom do documentário realizada pelo seu director Renzo Forero:

Em 1905, na primeira celebraçom popular do Primeiro de Maio no Peru, Manuel González Prada fez o seu discurso: "O Intelectual e o Trabalhador", acompanhado pelo discurso do trabalhador anarquista Manuel Caracciolo Lévano: "Os sindicatos de Trabalhadores no Peru e o que deveriam ser". Esta celebraçom representou simbolicamente a uniom entre intelectuais radicais convertidos ao anarquismo e o nascente movimento operário que também aderiu a essa ideologia e a utilizou​​como arma de reivindicaçom social.

Os anarquistas serám os primeiros a usar a acçom directa, o sindicalismo revolucionário e a solidariedade de classe para as suas reivindicaçons, entre as quais se destaca a luita pelas 8 horas de trabalho para todos os trabalhadores no Peru em 1919. Até o final de 1920, o anarquismo é a principal ideologia revolucionária no Peru, penetrando até mesmo no campo que será a origem de várias insurreiçons.

Este documentário, que traça a história do anarquismo no Peru desde os seus primórdios até o presente, é umha humilde homenagem a todos aqueles libertários propositadamente esquecidos pela história oficial e para quem hoje, sob a crescente popularidade e importância do anarquismo ao redor do mundo, levanta a bandeira vermelha e negra pela igualdade, justiça e liberdade.

Ficha Técnica:

“Andes Libertarios: El Anarquismo en el Perú”
Director: Renzo Forero
59 min.

Para contactos escrever para rzo@riseup.net.
Leer más...

Entrevista María Rueda, irmá de Agustín Rueda, anarquista asasinado no cárcere de Carabanchel en 1978

Reproducimos traducido de DiariodeVurgos:

O pasado 14 de marzo cumpriuse un novo aniversario do asasinato do militante libertario Agustín Rueda, asasinado o 14 de marzo de 1978 no cárcere de Carabanchel tras sufrir unha salvaxe interrogante ao descubrirse un túnel no interior da prisión. Publicamos a continuación unha recente entrevista con María Rueda, irmá de Agustín, que nos achega algúns detalles da vida deste anarquista que preferiu enfrontarse á morte que lle aplicaron de forma concienciuda os seus carcereiros que delatar aos seus compañeiros de loita na tristemente célebre prisión madrileña.

"Foi ao meu irmán ao que mataron, pero tiñan odio a todos"

Pregunta. - A orixe humilde da vosa familia, a Colonia de Sallent, o exilio en Francia... son circunstancias decisivas para configurar a súa personalidade e o compromiso libertario?
Resposta. - Si, claro. Todo o que viviu na colonia, a escola, as condicións dos mineiros... Na escola empeza a facer redaccións totalmente diferentes á dos outros rapaces, como falar das inxustizas que sufría a xente en xeral e o que vía no seu ámbito. E cando saíu da primeira detención en "La Modelo" foi cando adquiriu a ideoloxía libertaria.

P.- Cóntanos como era Agustín
R.- Agustín era un rapaz normal como calquera outro, lle gustaba o deporte, saír e estar cos amigos. Agustín era moi leal, íntegro e amigo dos seus amigos. Era un rapaz que tiña as ideas moi claras, lía todo o que lle caía nas mans, con moitas ganas de aprender.

P.- Que recordas do seu activismo anarquista ligado á CNT?
R.- O seu activismo coa CNT teno en Francia e dende alí pasa material pola fronteira para facelo chegar a Barcelona como papeis e libros clandestinos e creo que pezas dunha multicopista. Nese aspecto era reservado e á familia non nos dicía practicamente nada.

P.- Cando e por que entra no cárcere?
R.- Agustín entrou por primeira vez no cárcere Modelo aos dezanove anos pola loita dos veciños da colonia para conseguir un túnel para comunicar o barrio, partido pola metade pola estrada e causante de varias mortes por atropelo. A segunda e última vez que entra en prisión é no ano 77 ao ser detido no Coll de Banyuls, situado na fronteira con Francia, xunto a outro compañeiro transportando explosivos, sendo enganados por un personaxe que os levou ata a rateira que tiña preparada a Garda Civil.

P.- Como se desenvolveu o seu activismo dentro da prisión?
R.- Se ben na primeira entrada ao cárcere descubriu que as súas ideas se chamaban anarquismo, que había xente que pensaba como el e que nos dicía que ogallá puidese estar a compartir máis tempo cela con compañeiros para aprender sobre a idea, é na entrada no cárcere de Girona onde contacta con membros de COPEL e se une á súa loita en Carabanchel.

P.- Como supeste do seu asasinato? Por que Agustín?
R.- Decátome pola televisión o día 14 de marzo, o día despois. O telexornal dicía que foi unha liorta entre reclusos por un colchón. Púxenme en camiño o mesmo día pola noite e antes de chegar a Madrid chamamos á avogada e xa nos di que o mataron os carcereiros. Foi ao meu irmán ao que mataron pero tiñan odio a moitos por non dicir a todos e lle tocou a el nesa ocasión, pero noutros días antes ou despois caeron e seguen caendo.

P.- Implicados na súa morte o subdirector, varios funcionarios, o médico e ata o cura da prisión, o suceso conmociona a opinión pública. Como transcorreu o xuízo e que sentenzas se executaron? Houbo moita tensión na rúa por aquelas datas?
R.- O xuízo fíxose dez anos despois. Foi unha vergoña e unha farsa, o presidente do tribunal era do TOP (Tribunal de Orde Público). A nós rexistráronnos de arriba abaixo e na sala entraba un personaxe de Fuerza Nueva presumindo de pistola. O xuízo durou case dous meses cun sentimento de impotencia. As sentenzas ían dende os doce anos para o director, subdirector e funcionarios aos cinco anos para os médicos por morte por neglixencia, non cumprindo nin un ano de prisión despois da sentenza. Antes do xuízo estaban preventivos pero coma se estivesen na súa casa. Cando houbo máis protestas e a xente saíu á rúa foi cando o mataron. Para o xuízo pasados dez anos o que había era apoio de organizacións e colectivos como CNT, Mulleres Libres, organizacións de dereitos humanos. Xa non había unha mobilización masiva.

P.- As mortes en prisión, a corrupción e a impunidade continúan a día de hoxe... Que comparativa farías daquel momento co de agora?
R.- Para o meu xeito de ver, todo segue igual. O poder actúa como sempre actuou polo tanto é necesario continuar coa loita e nunca esquecer o meu irmán e tantos outros que deixaron a súa vida pola liberdade.
Leer más...

27 março 1961- Assassinato de Javier Batarrita, a primeira vítima do chamado "conflito basco"

Elabourada esta crónica segundo a informaçom recolhida de dous artículos, um asinado em 2011 por Iñaki Anasagasti em Deia e outro de hoje mesmo assinado por Iñaki Egaña em SareAntifaxista:

A primeira vítima do conflito tras o nascemento da ETA chamava-se Javier Batarrita Elexpuru e morreu hoje, há 53 anos, en Bilbo, metralhado pola polícia franquista «por erro». Na realidade pretendiam matar a militantes daquela nova organizaçom. Essa polícia franquista que nunca seria julgada e que continuou ocupando os seus postos de mando com a nova democracia na que "todo ficara atado e bem atado". Esta é a história:

Em 27 de março de 1961, inspectores do Corpo Geral de Polícia, junto a Gardas Civis e números da Polícia Armada, apostaram-se em fronte dumha gasolineira á entrada de Bilbo. Case eram as dez da noite quando um Garda para um "Peugeot 403" e apontando ao conductor com a sua metralheta, ordena-lhe que estacione. O conductor, alarmado, obedece, detem o automóvil e abre a sua porta para averiguar que se passa. Soa um disparo e logo, durante segundos, um traqueteio furioso de metralhetas misturadas com disparos de fusil e pistola. O conductor caeu coma um fardo. Da sua boca sae um chorretom de sangue que se mistura com os restos de aceite da estrada e deixaria umha grande mancha de cor parduzca. Os agentes, despois de efectuar o metralhamento, abandoam tranquilamente o lugar, convencidos de que acabavam de ejecutar a Julen Madariaga, José Mari Benito del Valle e Manu Agirre. No entanto no intérior do veículo ficava morto, assassinado, Javier Batarrita, de 33 anos, vinculado ao ciclismo esportivo e motociclista de professom. José A. Ballesteros, segundo ocupante do coche, iase debater durante várias semanas entre a vida e a morte e ficaria paralítico e postrado numha cadeira de rodas de por vida, e um terceiro ocupante Larizgoitia, resultaria ileso. Os tres, directivos da empresa de motocicletas Lube, voltavam a Bilbo, desde Gasteiz, despois dumha jornada de trabalho. Batarrita tinha nove balaços na sua cabeça e quarenta no corpo.

“Matadeos” fora a orde.

O "Crime de Bolueta" como seria conhecido, deixava constância para a primeira geraçom de militantes de ETA, de que determinadas actitudes podiam-se pagar com a vida. Neste caso tres moços totalmente alheios a qualquer organizaçom (o ferido grave era filho dum exgovernador civil de Ourense) foram literalmente fusilados, e o foram porque as forças policiais os confundiram com militantes de ETA que, na altura adicavam-se a pouco mais que fazer pintadas com a palavra "Askatasuna", em lembrança do bombardeio de Gernika.

Julen Madariaga, o objectivo real da acçom policial, possuia um coche das mesmas características e cor que Javier Batarrita. A pista que supostamente seguia a polícia, provinha dumha reuniom celebrada entre Benito del Valle, Manu Agirre, Rubén López de Lakalle e Angel Aranzabal em Gasteiz para formar um grupo de ETA na capital alavesa. A polícia, que tinha notícias da reuniom sem saber o lugar concreto, andava á busca do coche de Madariaga (um "Peugeot gris") nas entradas de Bilbo.

Ao dia seiguinte, Ibáñez Freire, governador de Bizkaia, alumbrava umha nota na que se anunciava a "versom oficial": "As forças de polícia receberam umha notificaçom de Vitoria comunicando que um veículo com idénticas características ao do Sr. Batarrita levava a tres terroristas armados. Por erro de veículo, escapou-se um disparo e hai que lamentar um morto e um ferido grave". Em verdade, Batarrita recebera 49 impactos, Madariaga andava na altura na universidade inglesa de Cambridge, e Benito del Valle, quem sim voltava esse mesmo dia de Gasteiz, manejava um "Seat 1400" negro.

As forças “de orde” franquistas os metralharam na convicçom de que eram tres membros de ETA e abandoaram o lugar (só volverom a él quando era evidente a sua equivocaçom, para borrar as suas pegadas). Ballesteros, o ferido grave, paralítico de por vida, com umha bala incrustada na sua espinha dorsal, fora recolhido pola vizinhança e ingressado clandestinamente num hospital baixo nome falso.

A viuva de Batarrita soubo do tiroteio no transcorrer dumha processom católica por umha vizinha sua. Acudira ao Hospital de Basurto, tomado por mais de trinta polícias, donde nom lhe informaram de nada, nem do estado do seu home, e nem muito menos que já fora morto. Quando por fim soubo, reacçonara chamando assassinos aos gardas sendo imediatamente detida e transladada á Comissaria de Indautxu.

Só se permitira publicar umha esquela á família, mas nom ás suas amizades e achegadas. Censuraram toda referência que aludira nom já a assassinato, senom a tiroteio, violência, etc... Só se permitira aludir a ”um accidente”. A imprensa só publicara umha breve nota na secçom de Esportes.

Ainda assim o seu enterro e funerais foram verdadeiras manifestaçons de dor e adesom. Batarrita, polo seu vínculo com o ciclismo, era moi conhecido e apreciado.

Os medios também cumpriram o seu papel: “É humano errar ainda que os erros tenham ás vezes tam dorosas consequências”, escrevera El Correo Español. Os juizes também: o juízo que se seguira contra dez polícias, rematara na Audiência de Bilbo com absoluçom para os assassinos, o tribunal apreciou a eximente completa de responsabilidade motivada por actos fundados “na obediência devida” se bem nadie foi quem de identificar ao autor (autores) dos disparos. Os polícias foram transladados de Bilbo, com aumento de soldo e escala.

A transiçom foi um fraude, e a lei de amnistia de 1977 umha lei de ponto e final, policias assassinos seguirom escalando e nunca seraim julgados os resposnsaveis reais deste assassinato. Franco o deixara todo “atado e bem atado”. Por isso hai que lembrar estas cousas. Para começar a desata-lo

eDu
Leer más...

Bahía de Pasaia, 30 Aniversario dun Crimen de Estado.

En 26 de abril de 2009 (apenas aberto este blogue de Abordaxe, de feito foi a nosa cuarta entrada) publicamos, co gallo do 25 aniversario, unha entrevista feita en 27 de marzo dese ano, na rádio libre de Compostela "A Kalimera" a Joseba Merino e Carlos Hinojosa, autor-editor do libro "Emboscada en Pasaia, crimen de Estado", aproveitando que viñeran a participar das Xornadas Anarquistas de marzo coordinadas por diversas individualidades antiautoritarias da comarca compostelán. O audio de, algo máis dunha hora, recolle as conversas sobre este suceso no que a policia española asasinou a 5 membros dos Comandos Autónomos Anticapitalistas, feito que seguía e segue impune, mas tambén se falou do que eran os Comandos Autónomos Anticapitalistas, dos GAL, do plano ZEN, do libro,...

Agora e con motivo do 30 aniversario, recuperamos ese audio e a entrada que publicaramos en Abordaxe (se ben traducida ao galego, pois na altura, aínda non acordaramos publicar só en galego no noso blogue) e tambén ligamos á reportaxe publicada onte en Naiz-Gara, co gallo deste 30 aniversario, onde recollen un relato de Joseba sobre os feitos, o video de arriba con as declaracións de Joseba no lugar dos feitos, recuperan unha entrevista a Rosa Jimeno, a segunda supervivinte da emboscada, que fora secuestrada pola polícia catro días antes e usada como cebo; unhas imaxens publicadas no Egin nos días posteriores á emboscada; e un artigo que fala dunha declaración indirecta feita polo exministro José Bono nas súas memorias, na que remite a un outro posible coñecedor previo do feito (José Leguina) e a un suposto autor (Ricardo García Damborenea) .

Bahía de Pasaia, 25 Aniversario dun Crimen de Estado.



O 22 de Marzo de 1984 unha lancha foraborda, amparada polas sombras da noite, cruza furtiva o curto traxecto marítimo que separa Francia da Baía de Pasaia de San Juan. Cinco militantes dos Comandos Autónomos Anticapitalistas encóntranse no seu interior, a cadela dun deles acompáñaos nesta ocasión no sempre arriscado paso clandestino da fronteira. Dende terra unha muller failles o sinal convido. Todo parece tranquilo. Xa desembarcaron dous e agora dispóñense a subir a terra á cadela de Joseba cando todo se ilumina de súbito e un berro corta a noite: Alto policía! Deseguido, e sen mediar o máis mínimo segundo, un torrente de balas esparéxese sobre o improvisado embarcadoiro. Catro Autónomos logran tirarse á auga, o corpo do que resta queda tendido sobre a beira, a cadela, destrozada, descansa para sempre en cuberta. Veloces lanchas da policía nacional descobren prontamente aos prófugos e obríganos a subir a terra. De xeonllos e cos brazos sobre a cabeza pregúntaselles a cada un o seu nome, Joseba é apartado do resto, "ti es o coronel" dinlle. Dous homes con metralladoras e outro cunha escopeta, vestidos de paisano, adiántanse ata os outros. "Ides morrer" son as últimas palabras que oirán antes do ruxir dos disparos. Só Joseba (ao que cualificaron de coronel) e Rosa (a rapaza que, por medio das máis aberrantes torturas, foi obrigada a facer de cebo na emboscada) sobreviviron ao masacre. As armas que os autónomos portaban nunca chegaron a saír das mochilas nas que estaban gardadas, o contrario tampouco lles tería servido de moito. Nos despachos da cúpula do partido socialista de Euskadi celébrase a noticia: Enrique Casas, secretario de organización do PSOE e un dos creadores dos recentemente formados GAL, asasinado un mes antes polos Comandos Autónomos, fora vingado.

Unha parelliña que acudira ás inmediacións do lugar en busca de intimidade e que fora retida pola policía, aínda a pesar de non ver nada (pois os retiberon cara ao chan tras dun muro), serviron de testemuñas auditivas: escoitaron Alto policía! e logo un abundante tiroteo. Así o crime podía quedar impune.

Pouco se recorda a día de hoxe destes dramáticos acontecementos, ao igual que pouco se recorda dos Comandos Autónomos Anticapitalistas. Eran outros tempos dos que agora é difícil formarse unha idea: as loitas sociais froito do fin da ditadura empezan o seu lento declive, varias organizacións armadas dispútanse a hexemonía da "liberación nacional vasca" (ETA Militar e ETA Político Militar) e entre elas (ou quizais mellor dito á marxe delas) outra organización pretende funcionar como soporte armado das loitas obreiras autónomas (ou sexa, contrarias a partidos e sindicatos así como a vangardas e xerarquías) que, dende a folga salvaxe que paralizou Vitoria durante dous meses no 76, se desenvolven en fábricas e asembleas de Euskadi: C.A.A.

Co asasinato de Casas en vésperas das eleccións autonómicas os Comandos Autónomos querían responder á creación do GAL polo aparato do estado (en mans do PSOE) e apuntar cara aos verdadeiros responsables da situación social (os políticos) en lugar de ás meras marionetas (os policías e militares) como acostumaban a facer ambas as dúas ETAs. Pero a resposta do sistema democrático foi tan brutal, e o desprezo e indiferenza dos demais grupos armados tan inxurioso e desmoralizante, que só conseguiron acelerar o seu propio colapso e rubricar co seu sangue o final dun curto período no que todo era posible e a revolución parecía estar ao alcance da man. A "transacción democrática" nin sequera cambiou os colares a todos os seus cans, algúns mordían exactamente igual que antes.
Leer más...

O Salvador Puig Antich que eu coñecín

Damoslle pulo a este artigo de SermosGaliza asinado por Xosé Lois García, quen conta da súas vivencias xunto a Salvador Puig, da súa amizade pese ás diferencias ideolóxicas e de como viviu os momentos da detención e posterior asasinato de estado por "garrote vil":

Corría o ano de graza (para a loita da clase obreira barcelonesa) de 1972 e, tamén, na Galiza as loitas dos estaleiros da Bazán no Ferrol tiveron repercusión mundial polos asasinatos de Amador Rey e Daniel Niebla, operarios da Bazán, o 10 de marzo dese ano. O luns 20 de marzo espallábanse 4000 panfletos na factoría Seat da Zona Franca, asinados por IDGA (Irmandade Democrática Galega), un nome de ocasión que serviu para aglutinar a decenas de emigrantes galegos en Barcelona e adherirse ás loitas e reivindicacións que se estaban facendo en Galiza, durante os últimos anos do franquismo. Nese momento aparece no meu apartamento de Torre Dulac, “El metge” (O médico), nome de guerra de Salvador Puig Antich (1948-1974), acompañado do intelectual anarquista Ricard de Vargas Golarons (1949), o “Llengües”, seu nome clandestino, dado que el dominaba oito idiomas e dedicábase como tradutor, entre eles falaba o portugués e o galego. Coñecíno en 1970 no Centro Galego, e desde ese encontro fomos e seguimos sendo bos amigos, de loita e confidencia. El era anarquista e eu marxista nacionalista –o somos aínda- mais el comprendía a loita dos pobos asoballados como no caso catalán e galego.

Nese primeiro encontro na miña casa, “El metge” deixou falar ao Ricard, presentándome como “Alfonso”, meu nome clandestino, e continuou: “és marxiste i nacionalista gallec”. Puig Antich deulle unha ollada de complicidade e nos tres floreceu un riso picardo. Puig tomou a palabra para dicir que o que nos unía era a loita obreira e que non nos desunía o ser anarquista ou marxista, que el bebía das dúas tendencias ideolóxicas e que amaba a loita de liberación dos pobos, entre eles a súa Cataluña e, tamén, Galiza. Ofreceuse a que lle enviara mil panfletos de IDGA para distribuílos en fábricas. E convidoume a colaborar en piquetes e en manifestacións obreiras, con presenza anarquista. Comprendín que a ideoloxía non tiña porque marxinar a acción conxunta entre as diversas particularidades da esquerda. Nesa ocasión preguntoume se o departamento tiña unha só saía, confirmeille que si. Comentou: “això és una gàbia perillosa” (isto é unha gaiola perigosa). Cando se ergueu vinlle debaixo da chaqueta vaqueira a empuñadura da pistola, que sobresaía do peto interior esquerdo.

Vímonos outras catro veces, el escollía os lugares de encontro. O que me resultou curioso era que escollía espazos abertos e moi transitábeis, como a terraza diante do Drugstore da Plaça Lesseps, ao lado da boca do metro. Outra vez nunha terraza diante da boca do metro de Camp de l’Arpa e, tamén, na Plaça de Sants, ao lado da boca do metro e sempre sentado de cara a beirarrúa. A penúltima vez que nos vimos, foi na miña casa, alí chegaron Puig Antich e de Vargas Golarons, foi unha visita breve, dado que non lle agradaba estar pechado entre catro paredes e cunha porta só, era co gallo do meu despido de Seat (abril de 1973) a consecuencia dos paros e da ocupación das oficinas de dirección, os trinta ocupas fomos despedidos, isto provocou grandes loitas e solidariedades en todo Cataluña. Nesa ocasión, Puig Antich abriu a chaqueta vaqueira e sacou dun sobre 11000 pesetas que era o salario que se ganaba en Seat, díxome que era diñeiro revolucionario para revolucionarios, rinme e negueime a collelo, alegando que había un fondo de reservas de recollida de diñeiro polos obreiros de Seat para os despedidos e que cobraríamos até que se efectuara o xuízo en Maxistratura. Non ficou moi conforme mais aceptou. O último encontro foi na xa dita Plaça de Sants, naquela ocasión entregoume algúns libros libertarios e algúns tiñan un carácter humanista. O humanismo e a ética revolucionaria era unha tendencia moi detectábel nas conversas de Salvador Puig Antich. Cando falaba da xente humilde e dos obreiros con problemas de subsistencia e, sobre todo, doíase das represións contra os traballadores. Humanismo e existencialismo foron dous atributos moi distinguidos da súa personalidade. Admiro do “metge” ese respecto á ideoloxía do seu interlocutor. Os dous tivemos ocasión de falar de temas doutrinarios de anarquismo, marxismo e nacionalismo e nunca houbo reproches, belixerancias ou tentar persuadirme cara as filas do MIL. Para os dous o concreto era o desafío e a loita contra a ditadura.

En setembro de 1973 había un desasosego enorme en toda a esquerda, polo sanguento golpe de Estado de Pinochet en Chile, eu estaba en Merlán cando lin unha refrega entre anarquistas e policías con un axente morto en Barcelona, saía o nome do suposto autor nos xornais, Salvador Puig Antich. Non me soaba tal nome. Dous días despois veu a garda civil a preguntarlle á miña mai porque eu estaba tanto tempo con meus pais e que facía. Pensei que eran unhas preguntas de rutina, dado que fora despedido e estaba nas listas negras dos empresarios, non lle dei importancia. De regreso a Barcelona, en Ourense, merquei o xornal e viña a foto del. Fiquei xeado mais saíu unha exclamación: “Ostia, este é o “metge”! En Barcelona xa non fun ao meu apartamento, dei mil voltas para encontrar ao Ricard. Ao final vímonos e recomendoume estar lonxe da casa até non saber polos avogados se tiña dado nomes, el estaba fugado até que soubemos que o “metge” non podía falar porque unha bala lle tiña atravesado a boca.

Desde setembro até o 2 de marzo, a cidadanía de Barcelona e do Estado español foi agrandando un movemento de cara a conmutación da pena de morte. Eu mesmo, como socio do Centro Galego de Barcelona, nunha asemblea da entidade fixen a petición de que a directiva cursara unha petición de indulto para Salvador Puig Antich. O presidente Manuel Casado Nieto, ergueuse todo arroutado para dicirme que estas cousas de Estado non correspondía tratalas no Centro Galego, eu insistín arroutado e ademais pregueille ao presidente que constase en acta a miña petición. Casado Nieto que era maxistrado na Audiencia de Barcelona, levoume ao se despacho, con toda delicadeza, e xa sen irritacións nin berros, por parte dos dous, díxome que eu tiña razón mais que a el o estaba comprometendo. Casado, foi un bo e decente amigo meu, era de dereitas, pero era un “bo e xeneroso” galego e con grande amor a Galiza.

Naquel sábado 2 de marzo, erguinme e puxen a radio e non facía mais que repetir as palabras do ministro de Información e Turismo, Pío Cabanillas Gallas, de que os bandidos Salvador Puig Antich e o alemán Heinz Ches foran pasados polo garrote vil. A insistencia manipuladora do réxime foi un intento de baixar a tensión sobre este crime de Estado. Lembro de pechar a radio, coller o abrigo e dar un paseo en silencio e de impotencia pola Ciutadella de Barcelona. Pola noite fun ao cine foro que se facía de maneira clandestina na cripta, ou subterráneos da igrexa de Montserrat, no Guinardó, en vez de ver e comentar películas estivemos falando dese crime e do enorme humanista que era Salvador Puig Antich.

Este pasado día 2 de marzo, volveron as lembranzas a resucitar vellas causas de loita, dignidade e xenerosidade, bastante lonxincuas dos rancores e desunións que se observan en tamañas sombras e tebras que negan o pan e o sal a quen produce plusvalía. Chamei a Ricard de Vargas Golarons, o meu vello e actual amigo e irmán en tantas solidariedades, el está cego, mais asistiu ás diversas homenaxes no cemiterio de Monjuic. Lembramos moitas cousas, moitas accións. Salvador Puig Antich, sempre é homenaxeado polos que temos gratas lembranzas da súa memoria, feita crónica e historia viva deste loitador contra ditadores e parasitos que aínda continúan degradando convivencia e solidariedade.
Leer más...

Os Anarcogatos

Colamos traducido este texto publicado no blogue Alacant Obrer:

O gato negro ten un uso común entre anarquistas e sindicalistas de hoxe en día, aínda que impregnado dun significado ben distinto ao de antano. Neste artigo buscaranse os precedentes gatunos nos medios libertarios que puideron levar á IWW a facer uso desta imaxe na súa propaganda, e rastrexarase a súa iconografía política para comprobar a súa adecuación como símbolo das loitas do presente.

O gato negro, salvaxe e ameazante, que foi deseñado polo iconoclasta Ralph Hosea Chaplin para ser usado pola organización norteamericana IWW [Industrial Workers of the World], nos últimos tempos xeneralizouse entre libertarios de diferentes tendencias.

Aínda que reducido ao papel de mascota wobblie, segue sendo defendido polos seus iniciadores, case como unha homenaxe ás estratexias orixinais da organización baseadas no sindicalismo revolucionario, é dicir, a solidariedade de clase e a acción directa no lugar de traballo, especialmente a sabotaxe, ou como dicían eles, accionar "no lugar de traballo", desacelerando a velocidade do traballo como medio de presión.

“Sabes que se ves un gato negro cruzarse no teu camiño pensarías, se foses supersticioso, que vas ter un pouco de mala sorte. A idea da sabotaxe consiste en ensinarlle o gatiño negro ao jefe”. (1)

Pero tamén pasou cos anos, a ser entendido como un símbolo para o anarcosindicalismo clásico, así como para referirse á acción directa no plano máis xeral, e mesmo sendo adoptada por tendencias insurreccionais masivas de diferente signo.

A cousa dá de si. As variantes do gato negro libertario, indicio da súa capacidade para adaptarse ao paso do tempo facendo uso das súas moitas vidas, lévanos a preguntarnos cales puideron ser os referentes felinos na tradición socialista e libertaria, que levaron o artista wobblie a darlle formato gráfico como Sab-Cat, gato da sabotaxe, afinada ferramenta de propaganda e axitación sindical no marco das folgas dos anos dez en Norteamérica.

“..Then suddenly the wildcat blares its hate. Like some mad Moloch screaming for the kill; Shattering the air with terror loud and shrill; The dim, grey walls become articulate.” (2)

Indo ao principio, vemos que os máis significados anarquistas e revolucionarios decimonónicos, o que equivale a dicir… catro gatos grandes con habilidade para caer de pé, comezaron a establecer unha relación de afinidade coa raza felina en xeral, e cos gatos moi en especial.

"Miau marrañau miau, di Malatesta, gato libertario residente na rúa de Garrás número 12. Traducido ao noso idioma quere dicir - Eu non me ando con panos quentes e rabuño ao primeiro suxeito que estea en actitude expectante cun cordel na man."(3)

O primeiro dos anarcogatos de rompe e resga do que Chaplin debeu ter noticias, foi unha gata, solidaria e rebelde para máis sinais. Unha gata negra coñecida entre os seus iguais como a Boa Luisa, aínda que tamén como A Virxen Vermella, a Nai Luisa ou a Petroleira.

É probable que Ralph Chaplin tivese escoitado algunha vez, que A Boa Luisa crecera asilvestrada no campo rodeada de diversos animais; e que este amor pola natureza máis fera e libre a levou, por exemplo, a reaccionar instintivamente cando defendía, en plena primavera de 1871, a barricada levantada ao final da rúa Peronnet, e arriscou a súa vida para poñer a salvo a un gato que, asustado, encontrábase a mercé dos obuses con que o exército trataba de bater os Comunalistas parisienses.

"Naquel instante alguén saíu ao exterior, e sen facer caso das voces, imprecacións e xuramentos dos compañeiros que se achaban resgardados, avanzou ata recoller nos seus brazos algunha cousa, e cun sorriso de triunfo volveu a lugar seguro. Era un gato grande, cuxo pelo se achaba encrespado polo terror."(4)

É tamén probable que Chaplin, cando case un neno era xa xornalista de International Socialist Review, tivese visto algún dos gravados como o que mostramos, lido as crónicas que sobre ela aparecían cada vez con maior frecuencia nos anos do cambio de século, ou mesmo folleado as súas Memorias, onde se menciona que antes de ser xulgada pola súa participación en La Comuna, e fusilado xa o seu compañeiro Teofilo Ferré, só turbaba o seu valor non saber cal fora a sorte do gato.

"Como o gato da barricada, sentiron enlazarse o seu entendemento na desgracia; porque as circunstancias algunhas veces son de tal índole, que en vez de sorprender, espertan as nosas facultades intelectuais, e permítennos ver mellor e percibir con máis exactitude as cosas." (5)

A Boa Luisa xa nunca deixaría de estar rodeada de gatos, ata o punto que ao seu regreso de Nova Caledonia en 1880, despois de nove longos anos de exilio, lle pedía ao seu amigo Henry Rochefort que non a abrazara moi forte, xa que levaba un gatiño negro e cego no peto, o cal lle acompañaría dende entón como un máis da familia6.

Con ela marcharía a Londres, exiliados voluntariamente de Francia en 1890, onde a familia gatuna de Luisa aumentou en número incorporándose, ademais dos irmáns Vauvelle, Achille e Carlota, unha lexión de gatos abandonados, enfermos ou perdidos que foi recollendo polas rúas de Londres; e como lle repetían os seus amigos, con iso non só poñía en risco a súa integridade física, senón que vía agravada a súa xa precaria situación económica.

"... Adoraba tamén aos animais e a este afecto Malato contou a súa entrada no mísero aloxamento da exiliada en Londres: unha cadela abordoulle axiña, un gato runruneaba sobre o leito. Houbo un momento que Luisa estivo rodeada de sete gatos protexidos, podendo falar do seu kirielle de gatos como a da kirielle de cans de León Candel." (7)

Tras a súa morte en 1905, sería Carlota Vauvelle, misteriosa micifuz e testamenteira testamentaria da inmensa humanidade atesourada pola Boa Luisa, a que tamén se encargou de que os seus gatos tivesen unha vida digna; e supoñemos que foi ela a que propuxo que fose esculpido un aos seus pés, no monumento erixido xunto á súa tumba en París con motivo do centenario do seu nacemento, onde se podía ter engadido un dos seus lemas máis queridos.. Todo home leva no seu corazón un monstro que soña...

"... Para eu, tigre, león ou gato, amo a raza felina: amo sobre todo as grandes feras; é por iso que, se algunha vez son libre, iría alí onde están as feras do Oeste, e lles falaría da Revolución." (8)

Outro exemplo claro de mutación de libertario en felino foi Pedro Kropotkin, coñecedor da bondade raiante no delirio de A Boa Luisa e de quen Pio Baroja dixo que era... calvo e barbudo, acazapado tras dos seus anteollos, con certo aire de gato fosco.

Piotr-KropotkinKropotkin, que tamén gastou boa parte das súas moitas vidas recluído en penais de toda Europa, mentres estivo encarcerado na abadía francesa de Clairvaux, dende principios de 1883 ata xaneiro de 1886, acompañoulle un gato chamado Pussy que odiaba os carcereiros e que lle suscitou interese pola súa intelixencia.

"Todo o mundo coñece a influencia da roupa decente. Ata un animal se avergoña de aparecer ante os seus semellantes se algo o fai parecer ridículo. Se pintan un gato de branco e amarelo non se atreverá a achegarse a outros gatos. Pero os homes empezan por entregar unha vestimenta de lunático a quen afirman querer reformar…" (9)

Despois disto, vese que lles colleu cariño e non só tivo gatos na casa, aos que levaba á casa de Luisa Michel para que llos coidase cando estaba ausente de Londres, senón que ademais, se pode ler boa parte da obra de Kropotkin en clave felina polas veces que os inclúen nas súas argumentacións; ou sexa, que algúns dos puntais da súa filosofía os deslizou entre miaños...

"As asociacións e a axuda mutua son regra na vida dos mamíferos. O costume da vida social encóntrase ata nos carnívoros, e en toda esta vasta clase de animais soamente podemos nomear unha familia de felinos (leóns, tigres, leopardos, etc.), cuxos membros realmente prefiren a vida solitaria á vida social, e só raramente se encontran, polo menos agora, en pequenos grupos." (10)

Así por exemplo, como gato escaldado non quere auga morna, indicador do interese dos anarquistas polo estudo das ciencias naturais e en concreto da fisioloxía comparada que fixera luz sobre as orixes animais dos homes, tamén Kropotkin aludiu nos seus escritos ao comportamento de animais domésticos como os gatos.

"É moi probable que aínda as raras especies de gatos (case todos animais nocturnos), os osos, raposos, etc., non sempre viviron illadamente. Respecto a algúns delas (osos, raposos) conseguín recoller indicacións positivas de que viviran en común ata que se inaugurou o seu exterminio por parte do hombre…" (11)

Non podemos asegurar que Ralph Chaplin coñecese estes textos de Kropotkin, pero non debía ser alleo aos argumentos con gato encerrado que se gastaban algúns científicos daqueles anos, como Lombroso ou Gustave Le Bon, os que axudaron a forxar o mito da violencia consubstancial do anarquismo, baseando as súas análises de criminalidade en trazos anatómicos ou psicolóxicos característicos dos anarquistas como os seguintes:

"... Apreciamos un raza á parte, moi acosada, como moitas das razas salvaxes. Ao observar por detrás a bota osea, é a dunha cabeza forte de gato. Ten unha bestialidade furiosa que é da especie felina." (12)

Tamén sería verosimil que Chaplin tivese escoitado ou lido algunha vez cousas similares na prensa do seu país, por exemplo aquelas crónicas vertidas sobre o anarquista alemán Frederic-Auguste Reinsdorf, defensor da propaganda polo feito, que foi representado nos seus últimos días de vida, como auténtica reencarnación do monstro da revolución..

"Home duns 30 anos de idade, delgado descolorido, bastante calvo e predisposto á larinxite. Os seus ollos están completamente afundidos, a súa face é osuda en extremo, e o seu laso bigote cae melancolicamente sobre o labio inferior. Observase na súa cara algo de felino." (13)

Esta descrición deformada de Reinsdorf, pioneiro do anarquismo alemán, produciuse durante o xuízo por intento de rexicidio do Kaiser Guillermo e antes de que, o 7 de febreiro de 1885, se cumprise a sentenza de morte sobre o cadafalso instalado no patio do cárcere de Leipzig, ao que accedeu con cara serena e convicción abondo para berrar con voz nítida... Abaixo a Barbarie!, Viva a Anarquía!.

E o que resulta máis importante para os obxectivos deste artigo, o seu exemplo foi amplificado polos socialistas de Chicago, que o reivindicaron sempre, e as súas ideas difundidas sobre todo polo seu amigo, o alemán Johann Most, por entón xa afincado en EUA e un dos inspiradores da IWW.

"O inimigo non se rende. O medo puido obrigalo a meterse no seu cubil, como a fera acurralada; pero non ben creu que os cazadores se distraían, sae outra vez cos ollos acendidos como ascuas, a boca entre aberta e fumegante e o lombo encrespado a satisfacer a súa sede de sangue humano. Desdita é e lamentable deshonra para Barcelona que o anarquismo elixise aquela para teatro dos seus crímenes." (14).

Como lemos, non só había gatos, negros ou pardos, nos medios anarco- sindicalistas, e por iso non resulta estraño cruzarse no camiño con outros membros da raza felina como, por exemplo os tigres, usados con frecuencia para significar un grao maior de fereza e falta de escrúpulos en cuestións de propaganda e acción. Así sucedeu con Bakunin cando chamaba O Tigre o nihilista ruso Netchayev, autor do Catecismo Revolucionario en 1868; ou no noso contexto máis próximo, co médico anarquista andaluz Pedro Vallina, que gañou este sobrenome entre os seus paisanos pola súa actividade antimilitarista e a súa implicación no atentado frustrado contra o rei en París en 1905.

" -Visite ao doutor Vallina, dicíanme no Circulo de Labradores. Este sábeo todo. É un tigre que anda solto. […] O verbo do tigre queima: ten rexistros de maldicións bíblicas... Villa Salvochea inúndase do seu eco." (15)

Vista a gateira onde se criaron os primeiros anarcogatos, está claro que co paso do tempo o felino creceu tomando outras formas emparentadas e, por exemplo, na península ibérica emerxeu como León confederal, xurdido entre dúas grandes putadas sociais, a mal chamada Semana Tráxica de Barcelona do verán de 1909, e os sucesos de Cullera de setembro de 1911.

"Sexamos homes do porvir, serenos e con valentías de vellos leóns e inchadas as nosas almas de primavera, alegremos ao mundo co triunfo da Anarquía." (16)

Máis alá do alcance mítico da lenda hercúlea, non nos interesa aquí discutir se o león do escudo da CNT representa a España ou ao capitalismo, ou relatar agora cales foron as 12 probas do anarquismo ibérico; limitarémonos a concretar algún dos efectos psicolóxicos que, sobre o movemento libertario español, tivo investirse coa dura pel do león e coñecer o poder daquelas poutas duras como o aceiro e afiadas como coitelos, que agora eran as súas; é dicir, para traducilo á linguaxe da convivencia no seo da Confederación Nacional do Traballo, CNT, a existencia de certa apoloxía do especismo libertario que tivo a súa repercusión orgánica.

"Orde na nosa casa, de acordo, pero non busquemos para iso Pestanas de mono, ou mono pestañista, Gato que rabuña coa súa mirada ou Cans traídos do Grande Oriente ou do paralelo 33, porque gatos, cans e monos formarán tal algarabía, ladrando, rabuñando ou imitando que para entendernos teremos que saír coas mans e a cabeza buscando a farmacia de guardia". (17)

Non hai lugar aquí para debullar os termos de tamaño enfrontamento entre especies confederais, a nosa tarefa limítase a constatar que, por suposto, houbo e hai gatos neste sindicato e que o dilema se remonta á mala interpretación dalgúns dos seus axiomas fundacionais.

"É unha sociolóxica plenamente demostrada que a verdadeira estabilidade do organismo humano depende loxicamente da estabilidade entre os pobos, pois a historia nos demostra que aqueles raros animais que non se suxeitaron a esta lei racional da sociabilidade cos seus semellantes desapareceron en absoluto". (18)

Coas disputas confederais a medio camiño entre o conflito de clases e a teoría da incomunicación sexual das especies, damos por concluído o relato sobre os precedentes bifudos do anarquismo organizado xa que, neste punto, se afasta da nosa pescuda sobre as orixes do famoso gato negro de Chaplin.

"O que lle dá a verdadeira dimensión anárquica é que tampouco quere mandar. Nin soporta goberno nin asume o goberno. Trátase do simple exercicio da liberdade individual. Unha cousa tan difícil para o home, el cúmprea polo só feito de ser gato. Non ten ídolos. Sería comprometer parte do seu libertad". (19)

Debemos enfilar o final do artigo dicindo que o wild cat de Chaplin, tal e como o coñecemos hoxe en día, debuxado en negro coas costas arqueadas e sacando as uñas e os dentes, asóciase á propaganda da IWW só a partir dos anos 30 e, polas imaxens das que dispoñemos da súa primeira época, nunca antes fora presentado nos medios con esa actitude característica.

"Esta condenada loita de clases meteuse entre os nosos pés como un gato negro, e xa ves o resultado, dividiunos a todos". (20)

Como se mencionou ao principio e confirmamos agora, o gato negro wobblie foi utilizado nos seus inicios para representar a táctica da sabotaxe, e mesmo nalgún caso menos habitual para referirse de forma alegórica á fame, como sucede no gravado asinado co pseudónimo Bingo; pero co lombo encrespado non se documenta antes dos anos 30. (21)

Se lle ensinásemos a un wobblie de principios de século XX, un debuxo coa imaxe dun gato co lombo arqueado e o rabo como un limpa-tubos, quizais nos diría que estaba asustado porque alguén o pisara, ou talvez que era un gato con síntomas de rabia.

"O gato toma un aspecto sombrío antes de aparecer os síntomas do terrible mal. Entón a boca esta chea de baba escumosa que sae fóra dela, os ollos brillantes, ameazadores, o lombo arqueado, axita violentamente a cola e rabuña o chan cando anda". (22)

Recordaría que os gatos vagaban en grandes grupos polas cidades industriais da época porque as pragas de ratos abundaban nelas, e comentaría en ton xocoso que os norteamericanos chamaban e trataban como ratas os inmigrantes, ou que os episodios periódicos de fame levaba a algúns dos seus inimigos a que quixesen cazalos como alimento e, en especial os humanos, que tamén os buscaban para arrancarlles a pel e comercializar con ela.

"Moi mal debeu parecelas ás ratas do meu conto, do gato a tal denuncia, pois tomaron o acordo de declararlle a guerra e entre todas zas! comelo. A ocasión píntana calva, teño entendido que dixeron, e acto continuo marcharon a reunión, que por certo presidía un gran rato pouco español (non esaxero), protestante e anarquista...". (23)

O noso interlocutor imaxinario quizais nos recordaría unha anécdota que tivo lugar en Chicago a comezos da primavera de 1908, cando se promove unha campaña popular contra o goberno municipal, que ditaminara poucos semanas atrás o exterminio de todos os gatos da cidade por motivos de hixiene, tras unha epidemia de difteria, o que suscitou unha forte polémica social alentada polas sociedades protectoras dos animais e apoiada en bloque por todas as mulleres dos barrios populares que, con moi malas pulgas, iniciaron un motín feminino que acabou co apedramento da casa do alcalde.

"... Miles de vellas desfilaron en boa orde, levando á fronte un bandeira, na que se lía, en letras vermellas: Morra o Concello! Vivan os gatos! Abaixo os asesinos!". (24)

Este compoñente hixienista e solidario, ben puido inspirar a Chaplin que vivía en Chicago dende 1893 e non se sabe establecido noutra cidade ata 1912-13, e é este que encontramos na lenda fundacional do gato negro da IWW, que se relaciona cunha folga que estaba a pasar por un mal momento, cando un gato negro e enfermizo camiñou entre os folguistas, sendo alimentado polos obreiros e cando o gato recobrou a súa saúde a folga deu un xiro positivo, sendo adoptado como mascota; como sucedera décadas atrás cos Comunalistas de París co gato salvado por Luisa Michel. (25)

Como conclusión deste breve estudo sobre o gato negro de Ralph Chaplin, hase de afirmar que este non foi o debuxo máis orixinal da súa gatomaquia gráfica.

Calquera que rastrexe por aí, decatarase que o símbolo do gato negro e encrespado, envolvido nun círculo que representa a lúa, é unha imaxe que ten a súa orixe na iconografía modernista do primeiro terzo do século XX, e funcionaba como reclamo comercial de primeira orde, especialmente nos ámbitos da alimentación, o ocio e da cultura de inercias republicanas e librepensadoras; como sucede coa cabeceira dun pequeno periódico de Cáceres, de 1923, con indubidable parecido co gato que debuxaría logo Chaplin.

"Pero é evidente que tal fixo o gato, o cal a estas horas é republicano... Ao gato con botas vai a seguir, acaso, o gato con gorro, frixio e colorado!.. Eu alégrome moito, aínda que aquí declaro que tamén en fronte haberá gatos varios!..." (26)

Evidentemente non se quere dicir con iso que Chaplin tería visto este xornal, pero si que a través dos seus símbolos, pode apreciarse a evolución ideolóxica dunha organización sindical.

Neste sentido, non debeu ser banal o feito de que esta variante do sab-cat fose creada nun momento histórico adverso para a IWW, os anos 30, cando perdían fol tras longos anos de represión estatal; o cal explicaría esta especie de intento de fundir a tradición libertaria e a iconoclastia do wild-cat, nun formato máis dixerible de produto de masas27.

Esta mesma iconografía modernista foi a que inspirou o cartel conmemorativo do centenario da organización wobblie en 2005, e aínda que non se queira, incrústase noutros ámbitos, dende a icona anarquista vendida en mercados, ata o gato negro e con cascabel que representa o pasado obreiro domesticado do Chinés de Barcelona.

"Os gatos verdadeiros rinse destas cousas […] Eu sempre penso que nos desprezan. O gato é vaidoso, pero é seguramente inimigo da vaidade humana. As súas afeccións están cos humildes..." (28)

Cabe recordar aquilo de que só mirando moi atrás, e sendo capaces de outear canto máis lonxe posible, seremos capaces de propoñer algo útil e belo.

---------------------------------------------------------------

NOTAS:

1 CHAPLIN. [Tradución propia]. A etimoloxía da palabra sabotaxe corresponde ao cruzamento inicial de dúas palabras francesas, bote que significa calzado e savate, zapatilla, e o seu resultado Sabot utilízase para nomear aqueles coñecidos zocos que se utilizaban en boa parte de Europa. A súa aplicación como estratexia de defensa obreira orixínase na mesma Francia a finais do XVIII, cando un grupo de obreiros téxtiles obstaculizaron a produción colocando os sabots no interior das máquinas.

2 CHAPLIN: Escaped!, Bars And Shadows. The Prison Poems. Tamén se utilizaba a expresión Cats paw, pata de gato, que alude a aqueles que son manipulados por outros con intereses ocultos, e ao menos referido aos responsables directos do linchamento e morte do wobblie Wesley Everest en novembro de 1919 en Centralia, "..Y a American Legion comezou a funcionar como pata de gato para os homes entre bastidores.. " [Tradución propia].

3 El NOROESTE 19-02-1902. Non só os socialistas libertarios identificáronse co gato negro, en menor medida tamén afectou a marxistas como Julio Guesde, domiciliado no barrio parisiense de artistas na beira esquerda do Sena, e onde convivía cun "...gato negro, con ollos de ouro, que está sempre sentado sobre a mesa onde traballa", El Liberal 11-04-1891.

4 MICHEL: O Gato da barricada, La Revista Blanca 01-08-1900. Polas seguintes palabras, a súa acción valeulle algunha crítica entre os compañeiros, "..parece que na barricada Peronnet, en Neuilly, me dei demasiada présa en socorrer un gato en perigo. Pués ben! Si, pero non por iso abandonei o meu deber. A pobre besta, anicada no oco dun impacto de obús, berraba como un ser humano. Tola eu, si!.. " MICHEL: Mémoires de Louise Michel écrits par elle-même. 1886, p. 233. [Tradución propia].

5 MICHEL: O Gato da barricada, La Revista Blanca 01-08-1900. Foi frecuente a súa presenza caricaturizada na prensa do momento, ridiculizando a súa afinidade cos gatos, e mesmo con coplillas como esta: "C'est a mère Michel qui a perdu son chat, Qui crie par a fenêtre à qui lle lui rendra. C'est lle père Lustucru qui lui a répondu: Allez, a mère Michel, votre chat n'est pas perdu!.. ". http://hautemarnebicyclette.esj-lille.net/tag/louise-michel.

6 Luisa debía saber da efusividade de Rochefort, o seu amigo dende os tempos da Comuna, xa que era coñecido como o Gato Rabioso,.."Se dixo del que a súa natureza era a do gato, que sempre cae sobre as súas patas. E iso era, en definitiva, aquel nobre que se acolleu ao pobo sen chegar a penetrar no máis profundo del: un gato rabioso e encrespado, coa pluma entre os dentes e as poutas abertas, dispostas en todo instante á putada.. " A Liberdade 07-02-1931. Solidariedade Obreira 14-04-1955

7 SOLIDARIEDADE OBREIRA 14-04-1955. Os nomes dos gatos deberon ser Galta para elas, e Raton ou León para eles, seguindo coa tradición familiar da súa infancia. MICHEL: Mémoires. Ob. Cit, páx. 11. Na imaxe, Pedro Kropotkin de preto.

8 MICHEL: Mémoires. Ob. Cit, páx. 244 [Tradución propia]. Escasos datos hai de Carlota Vauvelle, compañeira inseparable de Luisa dende os anos en Londres, da que só sabemos que publicou algúns artigos de contido social a comezos da decada, "Actualmente a señorita Vauvelle hospeda catorce gatos, cada uns dos cales ten a súa historia máis ou menos sensible. Dous hai recollidos por ela, con maternal afecto, no regueiro. Un, vesgo para máis sinais, parece que é un gato de moita historia. Cando un habitante de Londres, con gato, ten que saír desta cidade, deixa o animaliño ao coidado da señorita Vauvelle. O último gato que recibiu nestas condicións é o gato de Kropotkin.. " Heraldo de Madrid 22-08-1900. Segundo outros, foi a responsable de engadir algúns datos curiosos sobre Michel tras a súa morte, como que ela fora a verdadeira autora do libro atribuído a Xullo verne, 20 mil leguas de viaxe submarina. L'Actualité de l'Historie. Bulletin trimestriel de l' Institut français d'Histoire sociale, Xaneiro-Marzo, 1960, páx. 49.

9 KROPOTKIN: Os cárceres e a súa influencia moral sobre os presos. Por unha afección grave de escorbuto contraida en Rusia, chegouse a dar a noticia da súa morte na prensa, como recordemos pasaría logo tamén con Luisa Michel, que recordemos tamén estivo presa entre 1883 e 1886, "Un verdadeiro complot fraguouse en torno de Julio Ferry, polos individuos da Sociedade protectora dos animais zoófilos, e os amigos dos gatos, para conseguir a liberdade do príncipe Kropotkine, que domesticou no presidio de Clairvaux un gato modelo. ", La MODA ELEGANTE 30-03-1885. O 1 de marzo de 1886, unha vez Kropotkin foi excarcerado, organizouse en París unha importante conferencia anarquista ao seu cargo, na que por primeira vez, dun xeito pública e aberta, expuxo as teorias anarquistas, entre os aplausos dun auditorio composto non só de libertarios.

10 KROPOTKIN: O apoio mutuo. un factor da evolución. "Sementando a dereita e esquerda promesas politicas nas reunións, á medida de cada individuo; como penetran nas familias, adulando a nai, o neno, acariciando se é preciso ao can asmático ou ao gato do elector?.. " KROPOTKIN: Palabras dun rebelde.

11 KROPOTKIN: Orixe e Evolucion da Moral. "Loitar, afrontar o perigo, botarse á auga para salvar, non xa a un home, senón a un simple gato; alimentarse con pan seco para poñer fin ás inquietudes que vos sublevan, acordarse dos que merecen ser amados, ser amado por eles, para un filósofo enfermo iso é quizais un sacrificio: pero para o home e a muller pletóricos de enerxía, de forza. de vigor, de xuventude, é o pracer de vivir. É egoísmo? É altruísmo? " , KROPOTKIN: A moral anarquista. Na imaxe August Reinsdorf. Ver tamén, La Revista Blanca 01-10-1902; O Serpis 17-10-1884.

12 LOMBROSO e LASCHI: Le crime polibillete et lles révolutions: par rapport au droit, à l'anthropologie criminelle et à a science du gouvernement, 1892, páx. 84 [Tradución propia]. Estas formulacións contrarrevolucionarios foron usados por inimigos do proletariado organizado como a igrexa católica, por exemplo cando León XIII promulgaba nunha encíclica datada en 1893 sobre a necesidade de arrancar o obreiro descontento das poutas do anarquismo e do socialismo. Esta tradición imitaríaa o franquismo, falando da ..garra vermella. Ver, tamén Solidariedade Obreira 26-07-1956.

13 El CONSTITUCIONAL 23-12-1884. "… O antigo amigo de Hoedel e de Most descende do seu banco de acusado, plántase dereito diante da corte, á que mira altivo, feroz, coa palabra breve e afiada, o xesto case ameazador e golpeando o pé con furia.. ", Le Voleur 01-01-1885. [Tradución propia]. Nesta liña, Pio Baroja tamén acusou de pouco fiable a Francisco Ascaso, por felino. "Isto sen contar o que ten de felino e de covarde a propaganda de doutrinas que poden producir, e producen de feito, crimes monstruosos, e escudarse despois en que a propaganda é libre, e que eles son anarquistas teóricos.. ", La España Moderna 01-07-1908. Ver, tamén Solidariedade Obreira 08-11-1956.

14 El ARALAR 10-06-1896. Most, que faleceu en 1905, popularizou nos EUA a estratexia da "propaganda polo feito", ata o punto que foi coñecido como Dynamost, pola súa preferencia polo método do atentado con explosivos; aínda que co tempo empeza a favorecer outras estratexias de concienciación dos traballadores e defende a súa organización libre a través de tácticas alleas á violencia pseudo-revolucionaria. MOST: August Reinsdorf und Die Propaganda der Tat (1885).

15 El SOL 09-06-1931. Teophile Gautier dixo que o gato fora dado ao home para que puidese acariciar ao tigre.., "Así como a un león e a un tigre se lles encerra nunha gaiola para que non fagan dano, así tamén era preciso encerrar os anarquistas de acción, co mesmo obxecto.. " La Correspondencia de España 30-03-1911. Tamén, Solidariedade Obreira 03-06-1950.

16 TERRA e LIBERDADE 02-04-1908. O emblema da CNT alude á lenda grega de Heracles e o León de Nemea, superando 1 das 12 probas que lle encomendaran os deuses. A imaxe de Heracles-Hércules, símbolo da valentía, representaría no escudo da CNT ao movemento obreiro revolucionario que acabará coa situación de explotación e dominio á que é sometida a clase traballadora, "..Humanos, levantádevos como os leóns despois dun sono profundo nun número invencible, deixade caer ao chan as vosas cadeas, que durante o sono se pousasen sobre vós, como o orballo. Vós sodes moitos, eles son poucos.. " SHELLEY, La Máscara de la Anarquía. Tamén http://madrid.cnt.es/cultura.php.

17 GALEGO, O terrible defecto: CNT 18-10-1959. "As disimulacións de certos ex-homes son múltiples. Unhas veces finxen coa indiferenza do gato. Outras, arrástranse como os réptiles. Pero ao león confederal sóbranlle forzas para estrangular a todos os covardes que fincan o seu xeonllo ante o tirano.. " España Libre 21-02-1954.

18 Extracto do ditame sobre o esquema orgánico de creación da CNT sobre a base de federacións locais, rexionais, nacionais e internacionais, e fundamentábase na necesidade humana de comunicación e sociabilidade que lle impulsan á asociación,.. " parécelles mal iso da liberdade de imprenta e de asociación? Cortenle agora as uñas ao tigre do anarquismo. E vaian poñerlle o cascabel ao gato rodeado de Orsinis" O Oxomense 25-11-1893. BAR: A CNT nos anos vermellos. Do sindicalismo revolucionario ao anarcosindicalismo, 1910-1926. Akal, 1981, pp. 239-243.

19 FLEITAS: O gato e as súas mornezas. Editorial Proxección, Bos Aires, 1974, páx. 45. Esta lúcida interpretación anarquista-individualista do gato recorda a aquilo que dicía Borges de que… o escritor é un anarquista no sentido chairo do termo: non ten horario para escribir e a súa tarefa moi raras veces realízase a pedido, ou sexa, dito en poucas palabras: fai o que quere. Pois ben, o mesmo fai o gato: é unha alianza entre seres libre". Ver, tamén Solidariedade Obreira 17-03-1955.

20 PASTERNACK: Doutor Zivago. Estas palabras do famoso literato, interpretáronse en clave libertaria como "... a perda de esforzos e de homes, na loita mesquiña do aumento do salario e na aclimatación e sometemento ao sistema inxusto da propiedade privada." Solidariedade Obreira 28-05-1959. Algo debía saber un que foi anarquista e logo comunista, e despois anarquista outra vez, Ramón J. Sender, que en Sete Domingos Vermellos recrea as disputas entre o gato Makno, a quen todos acusaban de comunista autoritario a pesar do seu nome, e o innominado galo Vermello, anarquista. Quedamos con aquilo de José Peirats.. "Non" haberá, "pois, unha inundación diluviana comunista senón dobre inundación totalitaria. E a vítima a ser afogada como un gato non será nin o capitalismo nin o comunismo, cada día máis parecidos, como as augas de dous vasos comunicantes: é a Liberdade. " PEIRATS: O Dobre Diluvio Universal, CNT 02-01-1954.

21 Históricamente o gato negro foi asociado coa bruxaría, os malos augurios e mesmo a morte, pero ningunha o representa coas súas costas arqueadas en posición de pelexa. En diferentes culturas, ter un gato negro na casa propiciaba boa sombra ás familias, no caso de España porque, como dicía Val-Inclán en Luces de Bohemia.. "a súa relixión é unha chocheira de vellas que disecan o gato cando se lles morre".

22 La AUTONOMÍA 28-08-1884. Froito da asociación do anarquismo cunha praga social, comparóuselles con grupos de gatos rabiosos, frecuentes nas cidades proletarias, "... O espectáculo das nosas querelas deprime e entistece. Máis que unha organización onde reina harmonía e confianza parecemos unha espuerta de gatos rabiosos, cando non gavila servil dun absurdo priorado que planea sobre conciencias receosas. " Solidariedade Obreira 26-11-1953.

23 El Gato y Las Ratas, Fabula: Noticiero Salmantino 26-03-1903. En febreiro de 1908 o xornal norteamericano San Francisco Chronicle cualificaba aos anarquistas de ser tan desprezables como as ratas e moito máis perigosos. Ademais sostiña que ter conviccións anarquistas era unha proba concluente de demencia. Resulta curioso que o xogo do gato e o rato, como o que se llebavan a policía e a militancia, foi tamén usado como metáfora da estrutura social capitalista, onde era frecuente que os libertarios se identificasen máis ben co rato. Mesmo foi utilizado o gato para aludir ao ditador Franco, "Franco. [...] Onde o rato que lle corte o bigote a semellante gato? Aínda non estamos convencidos de que para cortar as poutas dese felino se necesitan moitos ratos xuntos?.. " España Libre 10-11-1957. Tamén, España Libre 01-06-1952, 01-06-1958, 08-01-1961; Solidariedade Obreira 07-06-1956. Vease, GOLDSTEIN: The anarchist scene of 1908, páx. 61. BROWNLOW: Behind the Mask of Innocence. Berkeley e Los Angeles, University of California Press, 1990, páx. 432.

24 La CORRESPONDENCIA de ESPAÑA 01-04-1908. Formáronse comités de defensa en todos os barrios e a presión popular obrigou as autoridades a retirar a medida. Ademais a IWW, iniciaba entón un cambio de estratexia sindical cada vez máis influído polo sindicalismo revolucionario, e afastado da participación política. O Radical 10-04-1908.

25 Cabe recordar que a partir de 1915, a pertenza á IWW se converteu en sinónimo de "vagabundo" xa que organizaron dende entón centos de miles de traballadores migratorios da agricultura, que circulaban polo centro e oeste dos EE.UU en grupos que non podían permitirse outro medio de transporte que viaxar como animais nos vagóns baleiros dos trens de carga.

26 El Gato de Ossorio, La Libertad 06-05-1930. Polo menos na España dos anos 20 e 30, o gato negro era máis reivindicado polos republicanos que polos libertarios; onde aparece referido xa como un animal submiso, domesticado, como cando se refiren a Maeterlinck por os seus tenros miaños, cando Arían del Valle o utiliza como personaxe dun conto para nenos, ou como se desprende das seguintes palabras, "Despois de calar durante un ano, non estou aquí para miañar como un gato a miña protesta". La Revista Blanca 15-12-1929. Un caso claro de influencia do gato nos ámbitos republicanos vémolo na cabeceira adxunta, dirixida polo librepensador e republicano Francisco González de Castro, que incluíu o logo do gato negro só na súa primeira época, 1923-1924. Aínda que continuou vivo durante a ditadura de Primo de Rivera, sufriu a censura e o seu director foi procesado, sendo logo cambiada a súa liña editorial. Reapareceu en marzo de 1932, con liña republicana e antisocialista. Claramente na órbita lerrouxista e anticatalanista situouse nos anos 30 a Agrupación madrileña La Casa de los Gatos. Ver tamén, La Revista Blanca 01-11-1923, 01-01-1930.

27 Pola influencia do cabaré do Chat Noir de Montmatre, 1880, titulouse a unha longa lista de xornais e revistas modernistas, satíricos, librepensadores e andando no tempo republicanos, pero nunca libertarios. Un exemplo ilustrativo é a editorial Bruguera cuxo logotipo actual se inspira no que foi o seu nome orixinal, El Gato Negro, fundada en Barcelona en 1910 e de inercias republicanas ata que, coa revolución foi colectivizada. 19 de xullo de 1936. Hoxe hai un ano. Cancións libertarias. Himnos da revolución. Barcelona, Ed. O Gato Negro, [¿1937?], 15 páx.; A Man Negra. Barcelona, El Gato Negro, s.a., 32 páx. Por este vínculo que "O Gato negro" tivo coa República, cambiaría o seu nome en 1939 polo de editorial Bruguera, mantendo o gato negro como logotipo. Quizais un dos mellores influencias decorativas dos gatos negros no modernismo encontrámolo en Riga e o seu célebre a Casa dos gatos, edificio art nouveau construído en 1903, moi popular polas súas dúas estatuas de gatos negros encrespados no tellado. O Radical 24-01-1933.

28 VALO: CNT 19-01-1958. Un dos casos máis recentes, a participación do grupo Les Amis du Chat Noir Turbulent, co gato negro como logotipo, presente nos debates internos da CNT francesa dende 1996. Pola contra, resulta curioso o esforzo que realizan hoxe en día na páxina oficial da IWW para seguir mantendo o símbolico gato como mascota, aínda que espida xa das connotacións sindicalistas e revolucionarias dos seus inicios. Le CaNarT: Journal mural, de poche et anarcho-syndicaliste deas Amis du chat noir turbulent (1996); A CNT?: quelques réponses à deas questions que se posent de nouveaux adhérents, et aussi quelques mises au point à l'usage de ceux qui croient nous connaître. Amis du Chat Noir Turbulent (St-Quentin-en-Yvelines), 2000, 49 páxinas. http://www.iww.org/history/icons/black_cat
Leer más...