Eu, cidadán terrorista

Copiamos e colamos à ìntegra este moi bo artigo de opiniom de Marga Tojo no diario dixital Praza pública:

En mal momento quedou o Goberno sen o principal canalizador ao que desviar as preocupacións cidadás. Onde agarrar o seu vello discurso do inimigo, sen ETA de comodín a man? Como encher ese marco semántico e emocional do adversario que en España foi durante décadas o terrorismo, precisamente agora que a lexitimación gobernativa se resentiu? Como convencer os 6,2 millóns de parados de que o perigo segue sendo o outro? Está seguro de que nada do que vostede fai o converte en obxectivo policial? É vostede un cidadán de ben ou un terrorista de novo cuño?

A pesar das discusións internas no seo do PP, todo parece indicar que o único punto cumprido do programa electoral de Rajoy terminará sendo a reforma da lei do aborto. Mentres, existe un quórum no Goberno e os seus medios de comunicación afíns sobre cal é o modo discursivo e operativo que debe imperar. “Por unha banda, aplicar o Dereito Penal do inimigo, o populismo punitivo, e, por outra, as respostas represivas aos movementos sociais”, sostén Raimundo Viejo Viñas, doutor en Ciencia Política e da Administración e profesor da Universitat Pompeu Fabra de Barcelona.

Aínda que a estratexia non é nova, a súa verosimilitude resulta no contexto actual moito máis ardua. A lectura de José Ángel Brandariz, profesor de Dereito Penal da Universidade da Coruña (UDC), é que “por primeira vez desde a morte de Franco, a construción retórica dun ou varios inimigo -unha das maneiras máis cómodas, aínda que menos democráticas, de administrar a conflitividade social e política- supón unha tarefa pouco sinxela”. O cambio na situación de Euskadi levou o executivo a ter que actualizar o sistema de control, “só que a sociedade ridiculiza a súa estratexia; porque, ademais, hai algo que aínda escapa ao seu control: as redes sociais. Aínda lograron inventar un patrón eficaz para iso”.

Mentiras preventivas. O teorema de Thomas

Para obter o seu propósito, o Estado ten dúas opcións: ser reactivo ou preventivo. Pero a reactividade non sempre é útil, chega tarde e suscita facilmente a crítica. Por iso en ocasións “o que fai é adiantarse con mentiras preventivas”, explica Raimundo Viejo. Sucedeu cando o ministro de Interior, Jorge Fernández Díaz anunciou que convocar concentracións por internet sería considerado delito de integración en organización criminal. “Isto é imposible, legalmente inviable, pero ao lanzar esta mentira conséguese xerar un estado de tensión e un efecto inhibitorio”. Como propón o Teorema de Thomas, o que é crido como verdade, convértese en real nas súas consecuencias.

Así, a policía visitou o pasado mércores os domicilios dos fotógrafos Raúl Capín e Adolfo Luján para detelos por presuntas "agresións á autoridade". Segundo o avogado dos reporteiros gráficos, tras a decisión, hai “un aviso a navegantes -á prensa, principalmente-, para evitar testemuñas incómodas”. Horas despois Capín e Luján eran postos en liberdade con cargos.

Segundo o profesor Raimundo Viejo, Wchegou un punto en que o abano de inimigos está a facerse demasiado grande e calquera cidadán podería entrar a ser considerado terrorista”. Fronte á xente “de ben” -os nosos votantes- está o que protesta e “coquetea con organizacións próximas a ETA” -en palabras de Rafael Hernando (número tres do PP)-.

Son, por exemplo, os membros da Plataforma de Afectados pola Hipoteca, cuxo escrache pareceulle ao ex líder do PP vasco, Antonio Basagoiti, “calcadiño a como o facían os do mundo abertzale". En consonancia, Interior instou os seus axentes a eliminar o termo e substituílo por "acoso, coaccións ou ameazas?, para convertelos por obra e graza léxica nunha vulneración da legalidade. A pesar diso, o venres 10 de maio, o xulgado de instrución número 4 de Madrid arquivou a causa contra 27 imputados pola protesta ante o domicilio de Soraya Sáenz de Santamaría ao non atopar delito nin falta.

Viejo etiqueta o escrache como “o catalizador máis importante da democracia en décadas”; unha práctica política á altura dunha ruptura constituínte. Por iso, se a desobediencia aos desafiuzamentos era até certo punto defensiva, apremada pola urxencia da solidariedade coas vítimas, o escrache ”sitúase no horizonte dunha contraofensiva dunha sociedade que comprendeu a dobre rapadoira para os sobres -e quen os dan-, e os desafiuzamentos -e quen os padecen. Por iso non lle sorprende que sacase a relucir toda a artillaría retórica do mando, “desde as máis ramplonas ameazas fascistas a Ada Colau, até os máis exquisitos argumentos sobre a inadecuación aos preceptos da democracia liberal, a mesma que, curiosamente, nos trouxo até aquí”.

Durante as mobilizacións do 15M producíronse un total de 447 detencións. Sobre esas actuacións policiais non sobreveu, polo momento, nin unha soa condena. A maioría das sancións están a ser “arbitrarias e inxustificadas”, segundo os letrados. Nun vídeo tomado nas mobilizacións en torno ao congreso dos deputados un policía nacional esíxelle a documentación a dous mozos co seguinte argumento: "eu teño a obriga de pedirlles a documentación por se están vostedes incumprindo algún artigo da Lei". Ás palabras do policía o mozo responde: "Acabo de baixar agora mesmo e teño que ir á miña casa". O axente armado insiste: "Vostede entrégueme a súa documentación e logo se quere presentar un prego de descargo cóntello á delegación do Goberno". Un dos dous mozos foi trasladado posteriormente a un dos furgóns policiais onde se comprobaron os seus datos, afastado das miradas de cámaras e veciños.

Se lle damos a razón ao politólogo Sami Naïr e a linguaxe é sempre un instrumento totalitario e fascista, pois a relación entre obxecto designado e palabra é imposible, a única protección posible é a consciencia do receptor. Niso este goberno facilitou a tarefa, ao sistematizar dun modo tan notorio a apropiación da linguaxe, a súa performatividade, e moralización do discurso para lograr que calquera conflito social poida converterse nun asunto de seguridade e de orde pública.

Fátima Báñez di que a emigración de mozas e mozos de España chámase “mobilidade exterior”, os dereitos pasaron ao epígrafe de privilexios, o concepto de liberdade fundiuse co de seguridade, o dereito a manifestación necesita ser “modulado”. Todo en virtude do “sentido común”, mantra do partido.

As catro mulleres asasinadas por violencia machista en 48 horas son tratadas como feitos conxunturais, non estruturais, sobre os que non se toman medidas. Que pasaría se eses crimes recibisen o nome de atentados? Que sucedería se, por exemplo, un presunto lobo solitario -a tan socorrida nova especie terrorista-, matase catro cidadáns en 48 horas? Que pasaría se fose ETA? Por que a retórica está a ser nos crimes contra as mulleres tan intencionadamente fláccida?

Revisitando a Lakoff

Como no Non penses nun elefante de George Lakoff, o Partido Popular bótalle o lazo ao recurso da conversión en símil de ETA a todo antagonista. É seguramente o que conduciu ao director de ABC, Bieito Rubido, a asegurar que o socialista Eduardo Madina -que sufriu a amputación da súa perna esquerda por unha bomba lapa da banda terrorista- “simpatiza máis co que representa ETA que co que representa o Partido Popular”. Ou, nun modo máis naif, explica o perseverante argumento que o presidente da Xunta de Galicia, Nuñez Feijóo, emprega para descualificar ao líder da Alternativa Galega de Esquerdas (AGE), Xosé Manuel Beiras, de quen di con desprezo que “toca o piano”. Con isto convérteo en indigno de confianza, pois ten coñecementos dos que, en España, tras un rosario de infrutuosas reformas educativas, a xente carece. Así, Beiras, é igual a raro, e raros sempre son os outros, o inimigo.

A última deriva deste postulado é a que se refire á semellanza entre as mulleres que abortan e a banda armada. Foi expresada polo responsable de Interior, recoñecido membro do Opus Dei que atopou a fe tras unha fin de semana en Las Vegas, para quen Deus, “o gran lexislador do universo, que está moi presente no Congreso” foi o encargado de trazar o seu camiño até o Ministerio, “o lugar onde quere que estea”. A demonización alcanzou glosas inverosímiles, coma aquela na que o edil de Economía de Castelló, Juan José Pérez Macián, asegurou que os membros do 15M “son híbridos de hiena e rata”. E nos plans do goberno até o sexo pode adquirir a esencia de adversario.

A consecuencia de instalarse nun modelo punitivo encamiñado a xulgar inimigos, máis que nun dereito penal garantista sustentado nos principios do Estado de dereito, é a dicotomización social en dous bandos, e o permiso autoconcedido en virtude diso para aplicar sobre o adversario condenas moito máis duras, de maior duración, en peores condicións, afastadas do modelo de reinserción social que, suponse, rexe o sistema penal español.

Así mesmo, fai necesario elevar o gasto carcerario e o encamiñado á represión da protesta e da inseguridade urbana suscitada pola desinvestimento social e a deficiente xestión da crise económica. Así, por exemplo, a partida para material antidisturbios e equipamento de protección da Policía Nacional multiplicouse por 18 en 2013, até os 3,26 millóns de euros, segundo se recollía no Proxecto de Orzamentos Xerais do Estado para este ano. Ao seu lado, fixéronse recortes de persoal e conxelouse o investimento en Policía Científica.

Invención dun imaxinario terrorista en Galicia

A última cortina de fume está a deslizarse sobre Galicia en forma de banda armada. Segundo o Partido Popular chámase Resistencia Galega e o xornal ABC fixo mesmo un detallado esbozo da súa estrutura e funcionamento a pesar de que ningunha sentenza admite a súa existencia. Entre outras afirmacións, ABC atribúe o seu financiamento aos “nada desdeñables ingresos que obteñen a través da venda do refresco denominado Galicola”. Segundo os impulsores desta bebida refrescante -unha asociación cultural legal e sen ánimo de lucro que destina os seus ingresos á promoción de proxectos que apoian a lingua galega a través dun concurso de etiquetas- véndense un máximo de 1.250 botellas ao mes, ao prezo dun euro por unidade para o consumidor. Os cálculos son sinxelos.

Nos anos oitenta corría a lenda de que o refresco KAS financiaba ETA, debido a que as súas siglas se correspondían coas da Koordinadora Abertzale Socialista. E talvez haxa algo dese espírito no relato de ABC sobre a Galicola: “Sérvese na gran maioría dos centros sociais do ámbito independentista galego, inspirados na rede de herriko tabernas da esquerda abertzale (?) lugares de captación e adoutrinamento dos novos aspirantes a formar a trama terrorista de Resistencia Galega”. A bebida comercialízase, entre outros locais nada susceptibles de responder á descrición do xornal, no restaurante de nova cociña galega Abastos 2.0, recomendado pola revista de referencia Eater.com, ou na cafetaría dun tradicional colexio privado de Santiago de Compostela.

Segundo a normativa internacional e o fixado como decisión marco pola Unión Europea despois dos atentados do 11M, o elemento medial do terrorismo debe ser sempre a comisión de delitos graves. Sublíñao Benet Salellas, avogado dun do seis galegos que actualmente están en prisión provisional á espera de xuízo por suposta relación cunha "organización terrorista" á que ninguén di pertencer e que se descoñece socialmente. “Para min existe un elemento moi importante: que nunca se atoparon armas”.

Se se utilizasen os conceptos dos anos oitenta, os tradicionais na nosa lexislación de “organización armada” ou de “banda armada”, non poderiamos aplicarllos a eles. Cando falamos de terrorismo falamos dun concepto xurídico, non ético nin social. Pero na Audiencia Nacional úsanse os conceptos penais de forma expansiva, extensiva e até analóxica. Existe en Galicia colectivos intimidados por accións terroristas? A resposta é non. De feito, iso é o que se deduce do último barómetro do CIS, segundo o cal menos dun 0,2% da poboación galega considera a existencia do problema.

Fronte a esta situación, o blog http://devoltaparaloureda.wordpress.com/ acaba de recibir o X Premio Roberto Vidal Bolaño como reflexión colectiva á garantía dos dereitos humanos. Trátase dunha web de apoio aos presos preventivos a quen a xustiza vincula co terrorismo galego e que se atopan en prisión á espera de xuízo. Os responsables desa páxina de internet realizaron unha enquisa ás portas dun centro comercial da capital galega para comprobar os datos do CIS. A pregunta eran sinxela: "Cal é o principal problema social?, Preocúpalle o terrorismo en Galicia?.

A principios do mes de abril, no Parlamento galego, o portavoz do BNG, Francisco Jorquera insistiu en negar a existencia de terrorismo galego: "Negamos a maior, a existencia de terrorismo en Galicia". Daquela sesión saíu un consenso histórico entre a oposición coas firmas de BNG, AGE e PSdeG-PSOE a unha iniciativa dos primeiros. Na iniciativa parlamentaria pedíase pór fin ao uso abusivo do réxime de incomunicación durante as detencións e á dispersión penal, modificar a lexislación de excepción, ou garantir a aplicación do denominado protocolo Garzón contra a tortura. A maioría absoluta do PP tombou a proposta.

Orixes: Operación Castiñeira

Foi no ano 2005 cando se iniciou o proceso, coa detención de once membros de AMI (Asemblea da Mocidade Independentista) durante a Operación Castiñeira. Sobre iso escribe o decano do Colexio de Xornalistas de Galicia, Xosé Manuel Pereiro, en De volta para Loureda: "Jaume Matas, cunha condena de seis anos enriba, anda libre por razóns que se me escapan e que pretender entender custaríame bastante tempo e unha minuta considerable. Carlos leva oito meses en prisión por pertenza a unha organización terrorista. A cal? Á que vostede queira, e se non lle gusta esta, temos outra. Lembro a presentación en sociedade da Operación Castiñeira, nunha época en que aínda había preguntas. Quero dicir, na que os xornalistas faciamos preguntas e os preguntados respondíanas. A Operación Castiñeira foi a detención, cunha chea de watios de luz e son, de oito ou nove rapaces pertencentes a AMI. 'Cal é a acusación?', preguntarámoslle ao entón Delegado do Goberno. 'Ben, son de AMI'. 'Pero non é ilegal, non?', 'Ben, o xuíz xa determinará se hai algo'. Efectivamente, non había nada. Máis nada que un ridículo absoluto para quen ordenou a operación e un mal grolo considerable para quen a sufriu. Desde entón perfeccionaron o sistema. Xa ninguén se pon a tiro de micrófono. E os detidos falan húngaro".

Con todo, o último informe da Oficina Europea de Policía (Europol) Terrorism Situation and Trend Report inclúe unha breve reseña da actividade de Resistencia Galega. Europol especifica que a suposta organización "continuou perpetrando ataques terroristas en Galicia en 2012 nun número similar a 2011” e considera que a eficacia antiterrorista "parece reducir significativamente as capacidades operativas".

Para o profesor de Dereito Penal José Anxo Brandariz os informes de Europol “son manifestamente selectivos e tendenciosos. Calquera persoa que coñeza o tema, e os leu, como é o meu caso, sábeo. Facer unha idea da realidade da violencia política e do terrorismo en Europa con eses informes é inviable. Seleccionan aquilo que lles resulta mais cómodo para a súa narrativa de análise, e niso falar de Resistencia Galega parece encaixarlles moi ben, tanto para o contexto español como para o europeo. En todo caso, é extremadamente revelador de por onde van ir as cousas nesta materia”.

Joam Peres, da organización “legal e transparente” Causa Galiza, que tamén figura no organigrama terrorista de ABC, contra o cal anunciaron unha querela, denuncia “un seguimento obsesivo á ideoloxía independentista, que é legal e lexítima; vixilancia 24 horas, e unha estratexia de desgaste económico, ao xerar procesos xudiciais, e a práctica sistemática de crear antecedentes con pequenas condenas. Así a reclamación da soberanía política equipárase a unha cuestión de orde pública”. Na súa opinión, “se no ano 2005 non había consenso, a día de hoxe a Audiencia Nacional colocaralle ao independentismo galego a etiqueta de terrorismo que recompuxo en 2012”.

Os próximos días 24 e 25 de xuño sentarán no banco Eduardo V.D, Roberto R. F, Antón S. P e María Ou. L, para os cales a Fiscalía da Audiencia Nacional pide penas que suman 64 anos de cárcere. Será o primeiro xuízo contra a presunta Resistencia Galega. Actualmente hai dez galegos - detidos desde finais de 2011 e até xaneiro de 2013- aos que se lles manteñen os cargos por suposta pertenza a organización terrorista. Seis deles permanecen en prisión preventiva e catro están en liberdade provisional, todos eles á espera de xuízo.