Pedro García Olivo tomara, no seu día, a decisión de que toda a súa producción científica, literaria e videográfica ia ser liberada progresivamente neste o seu blogue "¿Eres la noche?, Para perdidos y reinventados".
Agora, e unha vez saída á rúa o nº 4 da nosa (vosa) revista "Abordaxe" en papel, ven de colar no seu blogue (na sua versión "orixinal" en castelán) a "Autoentrevista" que redactara en primicia para Abordaxe con o título "El Occidental Abominable", e que nos xa publicamos na revista traducida ao galego.
Homenaxe ao Criminal Satisfeito de Si, Orgulloso do seu Delito.
"No penal había algúns suxeitos que aspiraban á preeminencia, a sobresaír en todo: en sabedoría, en carácter, en talento. Algúns eran, en efecto, homes de carácter e de talento e conseguían o que pretendían, ou sexa, a preeminencia e un considerable influxo moral sobre os seus compañeiros"
F. Dostoievski, "O sepulcro dos vivos"
1.
Por respecto ás persoas presas, non me permito unha actitude conmiserativa ante elas. Non me dan pena os presos, porque, de ser eu un preso, consideraría insultante que alguén se apesarase de min, apiadásese de min. Ninguén me dá pena, agás eu mesmo nalgunhas ocasións. Ninguén se merece, salvo por parte dun mesmo de vez en cando, a vexación de que un outro apiádese del, apesárese del, xogue a gañar algún "Ceo dos virtuosos" correndo a socorrelo, a axudalo, sen que el o pedise expresamente. Por iso, non vou derramar hoxe bágoas a propósito das prisións, non voume "indignar" pola situación dos reclusos. Ao contrario, quero cantar aos convictos que gañaron a prisión, quero homenaxear os "delincuentes honestos", aos "criminais honrados", que diría Genet, aos reos que conscientemente violaron a lei e exhiben hoxe con orgullo o castigo que os dignifica.
Transgredir a arbitrariedade da Lei, ese elaborado xurídico "divinizado" (moi distinto ao sentimento da Xustiza) que sanciona a dominación dunha clase social sobre outra e antepón os supostos "dereitos" dos máis ricos, dos máis poderosos, dos propietarios en definitiva, ás ansias e desexos dos subalternos (desposuídos, excluidos...), debería constituír unha obriga de consciencia, un deber moral, para toda persoa capaz de mirar de fronte a nosa sociedade, de abrir os ollos ante o horror do mundo que construímos. Só a monstruosa "docilidade" da poboación, a servidume voluntaria da maioría, explica que sexan tan poucos os delitos perpetrados cada día polos suxeitos oprimidos e explotados. Por iso, quito o sombreiro ante a figura do "delincuente honesto", por recorrer a unha expresión moi do gusto de Sillitoe e que utiliza a miúdo o protagonista do seu relato A soidade do corredor de fondo, un delincuente orgulloso dos seus delitos e un condenado sen un ápice de remordemento, disposto a reincidir en tal que pise a rúa. Por iso, canto ao "criminal honrado" de Genet, en Milagre da rosa; a Harcamone, asasino que se gañara verdadeiramente a prisión -non como aqueles rateiros de tres ao cuarto, atenazados polo remordemento, vítimas de erros xudiciais ou castigados con excesiva dureza pola súa pequenas transgresións, delincuentes sen mérito nin aura. Por iso, levanto a copa deste homenaxe ante Pierre Rivière, criminal descrito por M. Foucault, homicida que, "habendo degolado á súa nai, á súa irmá e ao seu irmán," aínda é capaz de xustificar racionalmente o seu comportamento e volve literalmente "tolos" aos poderes psiquiátricos e xudiciais que intentan clasificalo como a un insecto e, unha vez disecado, encerralo nun ou outro dos frascos da penalidade (o frasco dos dementes?, o dos asasinos desalmados, pero perfectamente cordos?, o frasco dos antisociais, medio alleados e medios conscientes dos seus actos?).
2.
Apoiándome nunha determinada lectura de Foucault (Eu, Pierre Rivière, despois de degolar á miña nai, á miña irmá e ao meu irmán), de Sillitoe (A soidade do corredor de fondo) e de Genet (Milagre da rosa), pretendo, con esta invectiva, denunciar a infamia dos chamados "módulos de respecto" e deses outros monstros sinistros do Reformismo Penitenciario, nos que os presos exercen de carcereiros de si mesmos.
En efecto, o que a ideoloxía penitenciaria presenta como un avance na "humanización" das prisións, como a "proba da verdade" dos seus afáns re-educativos e re-habilitadores, non constitúe, en rigor, máis que unha modernización da súa tecnoloxía represora, que "invisibiliza" a figura clásica do "carcereiro" ou, polo menos, a "dulcifica" oportunamente, transferindo aos propios condenados boa parte das tarefas que incumbían aos seus vixilantes. De forma razoada, dialogada, mesmo asembleísta, os presos "distinguidos" co premio dos seus ingreso nos Módulos de Respecto terán de facerse cargo da boa marcha da experiencia, do mantemento da orde nas celas: lograr unha convivencia satisfactoria
entre eles mesmo, e entre eles e os empregados do Centro, será en diante un "asunto da súa incumbencia", demanda interna ou auto-demanda que, modulados, os propios reclusos comprometeranse a atender. Non se descartan privilexios engadidos, se, mediante unha tal implicación protagonista dos convictos, alcánzase esa desexada "harmonía", esa ausencia de conflitos relevantes: talleres, actividades extra-penitenciarias, programas de raio, publicacións, acceso a revistas, etc., etc., etc.
O cárcere reflicte así unha tendencia xeral da sociedade demofascista contemporánea -as nosas sociedades:
1) Preferencia polas estratexias de represión simbólicas (psicolóxicas, lingüísticas, comunicativas, ideolóxicas... despregadas polos organismos culturais, polas escolas, polos medios, etc.), en detrimento das estratexias represivas físicas (violencia directa da Policía e do Exército, do funcionariado de Prisiones...).
2) Dulcificación das figuras de poder, das posicións de autoridade (empresarios, profesores, policías, carceleros...), de maneira que a Institución se maquilla, se "moraliza", sen alterar por iso os fins coercitivos para os que foi deseñada -antes ao contrario, satisfainos optimamente, por vías "brandas", sutís.
3) Transferencia á vítima da dominación dunha parte das prerrogativas do axente opresor,
de modo que se faga factible a auto-coacción, a auto-represión, conforme ao perfil psicolóxico do "policía de si mesmo".
Como consecuencia destas novas tecnoloxías, cambia o aspecto, a face do control... O
fascismo democrático actual require, en tempos de bonanza, empresarios "obreristas", que proporcionen viaxes de vacacións aos seus empregados, en condicións vantaxosas, a baixo custo; que faciliten o seu acceso á vivenda, mediante cooperativas, por exemplo; que lles regalen, mesmo, "accións", para que se sintan na factoría "como na casa", para que conciban a empresa como "a súa familia", para que se perciban, dalgún xeito, tamén como auto-empresarios. Require profesores "alumnistas", amigos dos estudantes, non-autoritarios, dialogantes, partidarios da xestión democrática, da auto-cualificación, capaces de forxar "ambientes educativos" nos que os escolares, enganados, crean levar as rendas da súa propia formación -currículo consensuado; clases abertas, participativas; auto-avaliación; resolución dos conflitos mediante asembleas, etc. Require "policías de proximidade", convenientemente amigables, servizais, sempre dispostos a axudar á cidadanía e, sobre todo, "colaboración cidadá" cos axentes da orde, de forma que todos exerzamos de policía dos outros, de policía de nós mesmos. E nos cárceres, requírense funcionarios de prisións amables, "educados", con formación psico-socio-terapéutica se é posible, capaces de establecer relacións de amizade, se non de complicidade (circunstancial, inofensiva), cos reclusos. Requírense, sobre todo, Módulos de Respecto, para que o Cárcere enmascare perfectamente a súa arbitrariedade e a súa lóxica represiva, para que a "Mansión da Dor" (Wilde) pareza un moi humanitario centro de re-socialización de ovellas descarreiradas. Se o preso chega a crer que "se merece" o cárcere, que a través do cárcere a sociedade o está re-educando, estalle a facer un favor, un ben; se se xeneraliza o perfil do recluso que chancea con os carcereiros e respecta as autoridades penitenciarias, axeitadamente "arrepentido" e disposto a re-inserirse na sociedade maior dende o abandono da súa práctica transgresora e da súa afección ao delito; se isto remata acontecendo pronto, entón o Demofascismo terá rematado por completo con canto de "humano" perduraba no corazón do home. Estaremos perdidos, nun cárcere sen barrotes e ao aire libre, o cárcere da vida ditada.
3.
Non todos os presos caen na trampa da Institución, por suposto. Harcamone, na novela de Genet, quixo un día darse o luxo de asasinar un carcereiro. Non se trataba dunha "vinganza", nin dun "axuste de contas"; tiña máis que ver cunha ocorrencia, un capricho. Quixo permitirse un luxo, diciamos... Soñamos a escena: contaba con dúas opcións de crime, con dous obxectos, moi distintos, para o seu anhelo homicida. Por un lado, o carcereiro sádico prototípico, unha sabanduxa que maltrataba os presos, chuspíalles, case abusaba das súas mulleres, etcétera. Por outro, un rapaz cheo de boas intencións, que lles pasaba cigarros, consternábase ao coñecer as súas historias, declaraba non estar de acordo cos procedementos clásicos do cárcere, etc. E Harcamone non se equivocou. "Axustizou" o funcionario simpático a través do cal o Cárcere enmascaraba cinicamente o seu labor, "mentía" aos presos e mesmo aspiraba a "facerse perdoar"...
O protagonista de A soidade do corredor de fondo tampouco cae na trampa da Institución. Tiña asegurado o "recoñecemento" das autoridades penitenciarias se cruzaba a liña de meta, á que chegara sen rival próximo, se gañaba a carreira para o seu centro penitenciario, que competía con outros; tiña ante si diversas medidas de graza, privilexios, reducións de pena..., garantidos se se decidía a superar a marca, pois "plantárase" a uns poucos metros, vacilando; abríaselle unha porta á liberdade, mesmo, se satisfacía as expectativas dos mandamases da prisión, se estaba á altura do que a Institución esperaba del (durante meses, preparárano para a carreira), posibilidade de excarceración ao prezo mínimo de dar uns pasos e cruzar a liña de chegada. E este preso orgulloso, este delincuente sen remordementos, este criminal satisfeito de si, honesto, honrado, "ético", non cruzou a liña... O desgusto dos funcionarios e das autoridades foi maiúsculo, e enorme o castigo que habería de sufrir polo seu xesto de auto-afirmación, de re-dignificación. Alan Sillitoe faille dicir xustamente o máis ofensivo para a administración penitenciaria:
"Se eles [funcionarios de prisións] e nós [presos] vísemos as cousas da mesma forma, levariámonos o mar de ben; pero eles non ven o mundo como nós e nós non o vemos como eles (...). Os tipos dentro-de-a-lei, como vostedes e eles, todos vixiando aos fóra-de-a-lei, como eu e nós..., e esperando o momento de telefonar á poli en canto deamos un mal paso (...). Se os dentro-de-a-lei confían en que lograrán que deixe de dar pasos en falso, están a perder o tempo. Máis valeríalles poñerme diante do paredón e baleirarme unha ducia de fusís. Só así poñeríanme a raia a min e a outros cantos millóns de tíos (...). Xuro que prefiro ser como son, sempre fuxindo e forzando tendas (...), que eu son honesto, que nunca fun outra cousa que honesto e que sempre serei honesto".
Tamén Pierre Rivière, o asasino presentado por Foucault, quebra unha e outra vez a lóxica de discurso que a Institución esperaba del, a lóxica de discurso que as autoridades penitenciarias e os seus aparatos xurídico-psicolóxicos "desexaban" del e ata deseñaran para el, falando a miúdo "en contra" do que unha mente "sensata", racional, calculadora, establecería en beneficio da súa propia auto-conservación. Tamén este asasino voluntario, reflexivo, consciente, persuadido da "necesidade" do seu crime, escapa dos tópicos ao uso e non permite que o seu delito sexa absorbida sen máis polo relato da "compensación" (pagar a sociedade, en anos de reclusión, por o seu delito) ou, cabía imaxinar, da " re-educación" (permitir que uns celadores do Ben Común, en un local axeitado e durante o tempo preciso, alterásenlle o carácter para re-adaptalo á máquinaeconómica e política establecida). Sen ningunha transacción vergonzosa, sen pensar nos seus intereses materiais e existenciais inmediatos, este homicida honorable reivindicará unha e outra vez o seu acto, a súa obra, o froito da súa liberdade, como un "criminal honrado". Cabe albiscar a grandeza do seu xesto insumiso nas seguintes palabras de Foucault:
"Moitos combates tiveron lugar ao mesmo tempo e entrecruzáronse: os médicos facían a súa guerra, entre eles, contra os maxistrados, contra o propio Rivière (que os enganaba afirmándolles que se fixera pasar por tolo); os maxistrados efectuaban o seu combate a partir das experiencias médicas, sobre o uso, bastante recente, das circunstancias atenuantes, sobre aquela serie de parricidios que fora equiparada á dos rexicidios (Fieschi e Luis-Felipe non quedan lonxe); os aldeáns de Aunay combatían para desarmar, coa asignación de estrañeza ou de singularidade, o terror do crime cometido entre eles e salvar así a honra dunha familia; e por último no miolo da cuestión, Pierre Rivière, coas súas innumerables e complexas máquinas de guerra: o seu crime realizado para ser contado e asegurarse deste modo a gloria coa morte; o seu relato preparado de antemán e para dar lugar ao crime; os seus explicacións orais para que a xente crese na súa loucura; o seu texto escrito para disipar esa mentira, dar explicacións e reclamar a morte, este texto en cuxa beleza uns verán unha proba de razón (da razón do condenado a morte), outros un signo de loucura (a razón para condenalo a cadea perpetua)".
Non sei se, a día de hoxe, quedarán moitos Harcamone ou Pierre Rivière nos nosos cárceres, non sei se aínda respira aí algún corredor de fondo, pero, con este breve escrito, quixen manifestar, a os que así foron e aos que talvez aínda así queren ser, a miña infinita simpatía e a miña máis alta estima.
Pedro García Olivo
No hay comentarios:
Publicar un comentario