A Xeopolítica do Medo

Recollemos (traducidos) os comentarios que, na web Utopía Contagiosa, fan sobre o artigo con igual título escrito por Juan Pérez Ventura na web El Orden Mundial en el s.XXI, e concordamos na apreciación inicial:

Parécenos interesante a análise que se fai sobre o medo e a súa influencia na xeopolítica. Imos comentar só algúns dos seus párrafos (encomillados e en cursiva), aínda que o artigo é máis longo e recomendamos lelo por completo.

"O medo prodúcese por un sentimento de inquietude causado por un perigo real ou imaxinario, e acaba consolidándose como unha sensación de inseguridade que, desde o individual, vólvese colectiva. Así, o medo dunha sociedade é o estado de inseguridade.

Quen protexe á sociedade? Os gobernantes. Deles depende a seguridade das persoas, a condición de que haxa algún temor que as inquiete ou preocupe. Con ausencia de medo, o individuo non necesita ser protexido por ninguén. E iso non convén aos gobernantes".

Quen encargou aos gobernantes ser os nosos protectores?

Ninguén. Eles se arrogaron o traballo, o deber e o privilexio. Sobre todo o privilexio de ser os nosos defensores.

Os gobernantes encárganse de vendernos medo, de amedrentarnos con inimigos e con riscos etéreos ou reais que son os que lles conveñen para poder estar no poder. Así se volven imprescindibles. Os militares usan as mesmas técnicas (mais ben habería que dicir que abusan).

E, como fomos tan inxenuos de darlles tanto poder aos gobernantes e aos militares, como asumimos que deben eles cargar coa responsabilidade da defensa?

Esta delegación é a que impediu a nosa soberanía cidadá nos temas de defensa e fíxonos servidores dos seus intereses particulares.

"Ao longo da historia, todas as institucións que tiveran o poder utilizaron o medo para conseguir os seus obxectivos: as institucións relixiosas co pecado (o premio e o castigo), as institucións políticas co delito (o correcto e o incorrecto), as institucións educativas co saber (o apropiado e o inapropiado), as institucións económicas co traballo (o produtivo e o improdutivo), e así varios exemplos. Unha vez o sistema acéptase como correcto, o individuo ten medo a ser improdutivo, a facer algo inapropiado, a ser castigado, etc".

E, entón, os obxectivos das persoas no poder (ou dos militares) convértense nos obxectivos propios de poder, non nos obxectivos do ben común. Interésalles o seu modo de vida, os seus privilexios, a súa forma de entender os conflitos e, sobre todo, a súa forma de sacar proveito en interese propio destes conflitos.

"Coa creación das leis, que determinan o ben e o mal, aparecen os inimigos. Inimigo é todo aquel opositor que poña en cuestión o sistema establecido, e pode estar dentro do sistema ou fóra. Para o inimigo interno existen as leis, para o inimigo externo, a guerra.

O concepto de inimigo xustifica a existencia dos defensores do sistema. Existindo un inimigo (aínda que sexa potencial), ten que existir un exército. Segundo a lóxica do sistema e da política do medo, o inimigo interno quere derrotar aos poderes acabando co sistema, mentres que o inimigo exterior ten como obxectivo invadir ou destruír o territorio.

No escenario mundial actual, asistimos ao nacemento dun inimigo global, o terrorismo, que actúa violentamente reivindicando as súas causas particulares. A imposibilidade de previsión ou control sobre este inimigo (que non ten nacionalidade), inqueda á sociedade, non só dun país concreto, senón de todo o mundo".

O concepto de inimigo é fiel compañeiro do concepto de medo na xeopolítica e nos temas militares. Os medios de comunicación, normalmente con pouco sentido crítico e menor perspectiva alternativa, encárganse de publicitar os inimigos que conveñen ás élites para seguir mantendo a súa poder: algúns son moi xerais e inespecíficos, os estranxeiros, os homosexuais, as mulleres, etc. e basean o seu poder en toda unha política e educación racista e nacionalista sen concesións; outros son máis difusos: o terrorismo, as migracións, a pobreza enerxética. Como ben saben, inimigos hai a varrer, e si non os hai, invéntanse ou se crean da nada.

Cal é a alternativa á xeopolítica do medo? A xeopolítica da consciencia, da crítica e do compromiso.

Deberiamos empezar por facernos unha pregunta simple. Que queremos defender? Que é o que realmente interésanos defender como persoas para que as nosas vidas e as dos demais humanos, dos que dependemos, sexan mellores?

Deberiamos gardar silencio un intre e ser críticos con todo o que oímos ata agora.

Quizá así nos sairían respostas como que queremos defender a educación, a vivenda, a vida digna, a ecoloxía, os dereitos humanos, os obxectivos do milenio,...

Un cambio na visión do que queremos defender implica un cambio radical no como levar adiante a defensa do que nos interesa. Supón un cambio de modelo e de pensamento radical.

Logo teriamos que ler e profundar máis sobre o concepto de Seguridade Humana ou o libro "Política Noviolenta y Lucha Social" para ter un punto de vista alternativo pero razoado e razoable co que poder empezar a construír unha defensa alternativa.